Văn hóa

Hà Nội định hình chuẩn mực về hát ca trù

16:07 - 21/02/2020
Sau hơn 10 năm được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, ca trù Hà Nội lớn mạnh cả về số lượng, chất lượng và thành phố đang định hình là địa phương chuẩn mực về hát ca trù.

Phát huy vị thế của trung tâm ca trù lớn

Nếu so với thời điểm ca trù được UNESCO vinh danh, Hà Nội hiện đã vượt trội về số lượng các câu lạc bộ cũng như các đào nương, kép đàn ca trù. Đó là kết quả của sự chăm lo cho hoạt động bảo tồn, phát triển ca trù của Hà Nội, nhằm từng bước hồi sinh, đưa ca trù thoát khỏi tình trạng bảo vệ khẩn cấp. Theo Trưởng Phòng Quản lý Di sản, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Phạm Thị Lan Anh, từ chỗ chỉ có một vài giáo phường, câu lạc bộ hoạt động lay lắt, đến nay, Hà Nội đã có hàng chục cơ sở ca trù hoạt động thường xuyên và có nhiều nghệ nhân rất tích cực với việc truyền dạy.

Hiện tại, thành phố có 14 câu lạc bộ và nhóm ca trù đang hoạt động, trong đó nổi bật như: Câu lạc bộ ca trù Hà Nội (hoạt động tại đình Kim Ngân, quận Hoàn Kiếm), Thái Hà (27 Thụy Khuê, quận Tây Hồ), Lỗ Khê (huyện Đông Anh), Đồng Chữ (huyện Chương Mỹ), Ngãi Cầu (huyện Hoài Đức), Chanh Thôn (huyện Phú Xuyên)… Đáng nói, Hà Nội có ba điểm thường xuyên biểu diễn ca trù hàng tuần là: Bích Câu đạo quán, đền Quan Đế, đình Kim Ngân… thu hút không ít người dân và khách du lịch đến thưởng thức. Việc thực hành di sản ca trù ở Hà Nội hiện nay đang có nhiều chuyển biến tích cực với hơn 50 người có khả năng truyền dạy, hơn 200 người thực hành, hàng trăm người theo học… Các câu lạc bộ còn giữ được hơn 30 thể cách, điệu múa cổ và mới sáng tác thêm 18 làn điệu mới biểu diễn phục vụ nhân dân, du khách.

Hát ca trù, loại hình nghệ thuật dân gian được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Ảnh: Nhật Anh/TTXVN 

Hà Nội cũng là địa phương có số lượng nghệ nhân ca trù được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú, Nghệ nhân Nhân dân nhiều nhất cả nước, với 26 nghệ nhân được phong tặng và 1 truy tặng. Trong đó, 5 nghệ nhân ca trù được phong tặng Nghệ nhân Nhân dân: Nghệ nhân Chu Chí Cang, Nguyễn Văn Mùi, Nguyễn Thị Sinh, Nguyễn Thị Khướu, Nguyễn Thị Vượn. Các nghệ nhân này đều là những người dành trọn đời tâm huyết với ca trù, có nhiều đóng góp trong việc truyền dạy cho lớp trẻ.

Những năm qua, Hà Nội luôn nỗ lực để hồi sinh, phát triển nghệ thuật ca trù. Bên cạnh những cuộc hội thảo về bảo tồn, phát huy giá trị ca trù, ngành Văn hóa Hà Nội còn tổ chức các Liên hoan tài năng trẻ ca trù và đã có những hỗ trợ trang thiết bị âm thanh cho các câu lạc bộ hoạt động. Nhiều quận, huyện trên địa bàn thành phố có những hỗ trợ một phần kinh phí cho các câu lạc bộ, nghệ nhân truyền dạy ca trù cho lớp trẻ. Trong những ngày lễ lớn hay tại các sự kiện văn hóa, ngành Văn hóa Hà Nội luôn đưa nghệ thuật ca trù cùng các loại hình nghệ thuật dân gian khác vào biểu diễn, giới thiệu tới công chúng.

Định hình chuẩn mực hát ca trù

Ca trù đã đạt đến trình độ thẩm mỹ cao, khẳng định được vị trí quan trọng không chỉ của Việt Nam mà còn của cả nhân loại.

Được đánh giá là nghệ thuật có trình độ cao, ca trù có tất cả các quy chuẩn mà hàng trăm năm nay người ta đã thừa nhận. Thủa xưa, các đào nương phải hát giọng “kim”, không được hát giọng “thổ”, bởi khi hát giọng “thổ” sẽ trùng với âm thanh cây đàn đáy. Giọng cao của các đào nương phải khác với thanh trầm của cây đàn đáy và giọng hát đó phải gieo phách lúc giòn, lúc rơi một cách tinh tế. Và còn rất nhiều những chuẩn mực khác tương tự như thế nữa. Vào cuối thế kỷ 20, Hà Nội có những nghệ nhân là đỉnh cao của ca trù như: Cụ Quách Thị Hồ, Nguyễn Thị Chúc, Phó Kim Đức, Đinh Khắc Ban, Đinh Thị Nghĩa, Đinh Thị Bản… Họ đều là những nghệ nhân bậc thầy với những lối hát khác nhau, mỗi người một phong cách nhưng đều giữ tất cả các nguyên tắc của ca trù. 

[Xem thêm: Giữ gìn nét đẹp Ca trù qua nhiều thế hệ]

Ví như, nghệ nhân Quách Thị Hồ có lối hát đổ hột rất sâu, người ta thường gọi đổ hột “con kiến” mà các nghệ nhân khác khó lòng theo được. Mỗi người, mỗi giáo phường, mỗi vùng có một phong cách hát riêng. Các thế hệ bậc thầy đi qua, nhiều người lo rằng, căn gốc của ca trù khó được giữ đúng quy chuẩn. Nhưng thực tế, sau một thời gian thăng trầm của ca trù, trước khi nhiều nghệ nhân ra đi đã kịp truyền dạy cho một số người trẻ có tâm huyết. Bởi vậy, Hà Nội vẫn còn những ca nương, kép đàn giữ được những lối hát cũ, đảm bảo các quy chuẩn nhất định.

Tại Câu lạc bộ ca trù Lỗ Khê, nghệ nhân Phạm Thị Mùi, một ca nương nổi tiếng trước năm 1945 đã truyền dạy, đào tạo nhiều người trẻ trong làng cách hát ca trù. Hai trong số những người học ngày ấy nay đã trở thành những ca nương nổi tiếng là ca nương Phạm Thị Mận, Nguyễn Phương Thảo. Cùng thế hệ với chị Mận, chị Thảo, Câu lạc bộ ca trù Lỗ Khê còn có kép đàn Nguyễn Văn Tuyến. Anh từng theo học nhiều bậc tiền bối chơi đàn đáy một thời như các cụ: Nguyễn Văn Hành, Nguyễn Văn Hoan. Hiện anh được đánh giá là một trong những kép đàn hay nhất cả nước.

Là người tâm huyết với nghệ thuật ca trù, Nhà nghiên cứu âm nhạc Đặng Hoành Loan cho biết, những bài hát ngày xưa, đào nương giỏi cũng phải mất 5 năm luyện mới kỳ vọng hát được các bài như “Tỳ bà hành”, hay các đào nương đoạt giải cao các kỳ thi của giáo phường mới hát được “Thiết nhạc”, nay nhiều đào nương đã học được. Có những điệu hát ngay đào nương ngày xưa còn hát khó như “Non mai hồng hạnh”, sau khi sưu tập, phục hồi điệu hát này, hiện đã có 4 - 5 đào nương hát được.

Thời gian gần đây, nhiều câu lạc bộ ca trù đã đầu tư công phu để khôi phục những thể cách, không gian diễn xướng đã bị mai một. Các câu lạc bộ kỳ công sưu tầm, khôi phục lại các thể cách ít phổ biến, trình diễn những thể cách khó như: Giáo hương, hát thơ, múa bỏ bộ, múa bài bông… để lưu truyền, giới thiệu tới công chúng.

Nhà nghiên cứu âm nhạc Đặng Hoành Loan bày tỏ trăn trở nhất hiện nay là việc truyền dạy sao cho đảm bảo các chuẩn mực, không thể tùy tiện. Ông cùng một số nhà nghiên cứu âm nhạc và những người tâm huyết với ca trù đề xuất Hà Nội tổ chức đào tạo để Thủ đô trở thành chuẩn mực về hát ca trù. Điều đáng mừng là Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tán thành và khẳng định sẽ tìm nhiều giải pháp để thực hiện tốt vấn đề này.

Đinh Thuận/ TTXVN


Tỉnh thành Hà Nội

TP. Hà Nội
Sự đa dạng của Hà Nội là nguồn cảm hứng vô tận cho nhiều nghệ sỹ.

Điểm đến Hà Nội Xem thêm

Hồ Hoàn Kiếm
Hồ Gươm, trái tim của thủ đô văn hiến, là điểm đến không thể bỏ qua nếu bạn đến Hà Nội.
Cầu Long Biên
Cầu Long Biên là một trong những “chứng tích lịch sử”, một biểu tượng gắn liền với thủ đô Hà Nội.
Hồ Tây
Hồ Tây là lá phổi xanh, viên ngọc quý, món quà thiên nhiên ban tặng cho thủ đô Hà Nội.
Hoàng thành Thăng Long
Điểm đến yêu thích của những người đam mê lịch sử và khảo cổ khi tới Hà Nội.
Văn Miếu
Văn Miếu – Quốc Tử Giám cổ kính rêu phong là di tích lịch sử nổi tiếng của Hà Nội.
Khu di tích Cổ Loa
Thành Cổ Loa thu hút du khách bằng những câu chuyện văn hoá lịch sử đậm chất huyền thoại và cổ tích.
Hấp dẫn trekking rừng Ba Vì
Trekking xuyên Vườn Quốc gia Ba Vì, cung đường thú vị và đầy thách thức ngay cả với các phượt thủ.
Vãn cảnh Chùa Thầy
Chùa Thầy còn gọi là chùa Cả, tên chữ là "Thiên Phúc Tự" thuộc xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây (cũ), nay là Hà Nội. Núi...
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh
Lăng Chủ tịch và Quảng trường Ba Đình là nơi diễn ra nhiều hoạt động kỷ niệm và sự kiện chính trị văn hóa quan trọng của cả...

Ẩm thực Hà Nội Xem thêm

Quán phở mặn nhất Hà Nội, giá 'chát' 80.000 đồng/bát vẫn nườm nượp khách
Quán phở nằm ở Gầm Cầu của bà Hà 40 năm qua vẫn được xem là mặn nhất Hà Nội, chưa kể, giá cũng cao. Vậy nhưng, quán cứ mở là...
Đến Hà Nội, nhớ làm no bụng với đa dạng các món bún
Thủ đô Hà Nội nổi tiếng là thiên đường ẩm thực với nhiều món ăn ngon, độc, lạ, trong số đó không thể không kể đến các món bún....
Hàng quán Hà Nội 'ngày trở lại', bạn chọn món gì đầu tiên?
Sau hơn 80 ngày thực hiện giãn cách xã hội để phòng chống dịch Covid-19, từ hôm nay 14/10, người dân Hà Nội cuối cùng cũng được...
Kem Tràng Tiền - một nét văn hóa Hà Nội
Kem Tràng Tiền là một thương hiệu rất riêng của Hà Nội. Hơn nửa thế kỷ qua, cửa hàng kem ấy là điểm đến quen thuộc của người dân...
Mộc mạc xôi cốm Kiều Mộc
Hà Nội không chỉ nổi tiếng với đặc sản cốm làng Vòng hay cốm Mễ Trì, mà còn được biết đến với các món ngon dân dã chế biến từ cốm...
Bánh tẻ Phú Nghi - Thức quà dân dã từ thành cổ Sơn Tây
Bánh tẻ Phú Nhi không chỉ là món quà dân dã, giản dị, mang hương vị của trời, của đất, của tình người mà còn là nét văn hóa đặc...
Dù hạ hay đông, vẫn ‘thầm thương trộm nhớ’ bát ốc luộc vỉa hè Hà Nội
Ăn ốc luộc dịp mát giời hay nóng bức, vẫn cứ là không thể hợp hơn!
Quà mùa hè Hà Nội
Mùa hạ nắng về từ sớm, chói chang, gay gắt kèm theo những luồng hơi nóng hầm hập. Giữa cái nóng oi bức thì Hà Nội vẫn luôn có...
Mãi thương một món... riêu này
Hà Nội đã chính thức bước vào mùa hè với những đợt nắng nóng như đổ lửa. Thời tiết nóng nực khó chịu khiến nhiều người bỗng thèm...

Trải nghiệm Hà Nội Xem thêm

Thăm nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh sống và làm việc trong 15 năm
Dịp này, đông đảo nhân dân từ khắp mọi miền Tổ quốc đã đến thăm Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch (Hà Nội) để tỏ...
Rực rỡ sắc đỏ hoa phượng trên các con phố Hà Nội
Những ngày tháng 5, hoa phượng bắt đầu thắp lửa trên từng góc phố, con đường của Hà Nội tạo cho Thủ đô thêm sắc màu rực rỡ. Hoa...
Chiêm ngưỡng cây hoa bún cổ thụ được coi là 'báu vật' giữa lòng Hà Nội
Những ngày cuối tháng 4 một cây hoa bún có tuổi đời hàng trăm năm ở Nam Từ Liêm, Hà Nội đã bung nở vàng rực. Các cụ cao niên...
Khám phá thú vị về làng gốm Bát Tràng
Nhiều đổi thay trong cách làm du lịch của làng gốm sứ Bát Tràng (huyện Gia Lâm, Hà Nội) đang thu hút du khách quay trở lại. Đến...
Đẹp ngỡ ngàng đường hoa phong linh nở vàng rực rỡ ở Hà Nội
Một địa điểm rất ít người biết đến nhưng có con đường trồng hoa gạo và hoa phong linh đang độ nở sung mãn, tạo nên cảnh quan...
5 quán cà phê lãng mạn ngoài trời cho dịp lễ 8/3 tại Hà Nội
Những quán cà phê ngoài trời có không gian lãng mạn trên cao dành riêng cho hai người sẽ là gợi ý tuyệt vời cho một cuộc hẹn hò...
Mãn nhãn với vườn hoa bách nhật tại Hà Nội
Cánh đồng hoa bách nhật tím lịm như trời Âu ở Thạch Cầu (Long Biên) đang thu hút rất nhiều bạn trẻ tới vui chơi, chụp...
Vàng óng màu dã quỳ chớm đông để check-in và vui chơi
Cứ đến cuối thu, đầu đông, Ba Vì lại ngập trong sắc vàng của hoa dã quỳ. Đây cũng là dịp mà nhiều bạn trẻ đổ về vườn Quốc gia Ba...
Cúc họa mi dịu dàng xuống phố Hà Nội đầu đông
Thời điểm này, trong cái tiết trời se lạnh của Thủ đô Hà Nội, những chiếc xe chở hoa cúc họa mi trắng muốt, tinh khôi len lỏi...

Cẩm nang du lịch Hà Nội Xem thêm

10 làng quê Việt Nam đẹp cổ kính và nên thơ
Trải dài khắp mảnh đất hình chữ S, từ miền Bắc, miền Trung đến miền Nam, là những làng quê nổi bật với vẻ đẹp cổ kính và nên...
Ngay gần Hà Nội, những địa điểm du lịch nào đẹp nhất dịp 8/3
Mùng 8/3 năm nay rơi vào dịp cuối tuần nên rất nhiều người muốn tìm cho mình một địa điểm nghỉ dưỡng gần Hà Nội.
Top những điểm “sống ảo” mùa đông Hà Nội
(VOVTV) - Hà Nội có rất nhiều góc “sống ảo” dành cho những tín đồ đam mê du lịch. Ngày cuối tuần thảnh thơi, hãy cùng Truyền hình...
3 địa điểm du lịch dịp 8/3 gần Hà Nội
Ngày 8/3 năm nay rơi vào thứ 6, vì vậy, nếu muốn du lịch ngắn ngày hoặc trong ngày, có những địa điểm rất gần Hà Nội mà bạn không...
8 địa điểm đi chơi Valentine lãng mạn nhất tại Hà Nội
Những địa điểm hẹn hò sẽ khiến các cặp đôi có những kỷ niệm đẹp, lãng mạn nhất trong ngày Valentine 2020.
Những điểm vui chơi hấp dẫn tại Hà Nội vào dịp Tết 2020
Hà Nội nổi tiếng với những công trình kiến trúc, những địa danh lịch sử ngàn năm văn hiến. Khi đến Hà Nội vào dịp Tết Nguyên Đán...
Địa điểm du lịch Tết Nguyên đán 2020
Tết vốn là dịp để mọi người quây quần bên nhau, sum họp gia đình. Nhưng với nhiều gia đình bây giờ Tết là để vui chơi, để du...
Gợi ý loạt địa điểm check-in sang chảnh giữa lòng thủ đô dịp Tết 2020
Đến hẹn lại lên, cứ mỗi dịp tết đến xuân về, người ta lại nô nức đến các địa điểm chụp ảnh Tết đẹp để "sắm" cho mình những bộ ảnh...
Những địa điểm lý tưởng cho giới trẻ mùa Giáng sinh 2019
Giáng sinh (Noel) là dịp lễ được nhiều người mong đợi trong năm. Bạn đã sẵn sàng khoác lên mình bộ đồ ấm áp và rực rỡ để dạo chơi...

Khách sạn Hà Nội Xem thêm

Không phải Dubai, Việt Nam mới là nơi có 1 khách sạn mạ vàng nhiều nhất thế giới
Khách sạn Hà Nội Golden Lake nằm bên cạnh hồ Giảng Võ, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội được coi là khách sạn mạ vàng nhiều nhất...
Những khách sạn tổng thống Donald Trump từng ở khi công du châu Á
Trong lần đầu tiên đến Việt Nam, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ nghỉ tại khách sạn Sofitel Legend Metropole Hanoi.
Khách sạn JW Marriott liệu có lập kỷ lục 2 lần phục vụ 2 đời Tổng thống Mỹ?
Chiều 19/2, một nhóm mật vụ của Mỹ đến Việt Nam tiền trạm tại khách sạn Marriott, nơi có thể là điểm trú chân của Tổng thống...
Nghỉ dưỡng 5* giữa núi rừng đại ngàn Ba Vì
Trải nghiệm dịch vụ nghỉ dưỡng đẳng cấp thế giới ngay giữa núi rừng tại Melia Ba Vì Mountain Retreat.
Khách sạn Little Hanoi Deluxe Hotel
Dù nhỏ bé, khách sạn luôn hấp dẫn du khách với không gian yên tĩnh, khoáng đạt trong lòng phố Cổ.
Sofitel Legend Metropole Hanoi: Đẳng cấp trường tồn
Khách sạn đẳng cấp thế giới nổi tiếng với bề dày lịch sử và nét lãng mạn cổ điển Pháp.
Khách sạn Lotte Hanoi
Tọa lạc tại một trong những tòa nhà cao nhất Hà Nội, Lotte Hotel Hanoi ghi điểm nhờ view đẹp nhìn ra toàn thành phố, mang tới cho...
Khách sạn Hanoi Antique Legend Hotel
Khách sạn Hanoi Antique Legend là địa chỉ lưu trú thuận tiện, thoải mái đối với du khách muốn trải nghiệm cuộc sống gần khu phố...
Khách sạn Hanoi La Selva Hotel
Không gian đẹp, phòng ốc sạch, phục vụ tinh tế, Hanoi La Selva hotel là một trong những lựa chọn không thể gây thất vọng đối với...

Nhà hàng Hà Nội Xem thêm

Quán Trà Việt trong ngôi nhà cổ giữa lòng Thủ đô
Tính chất của quán cùng không gian hoài cổ, thoáng đãng đem tới cho khách những giây phút thư thái, bình an.
Những quán cà phê mở xuyên Tết ở Hà Nội
Nếu không muốn ở nhà, bạn có thể cùng bạn bè tụ tập hàn huyên ở các quán cà phê khắp Hà Nội mở xuyên Tết.
Địa chỉ cuối tuần: Quán chả cá đông khách ở Hà Nội
Chả cá được chiên trên chảo dầu, dùng mỡ cá làm chín, thêm chút rau thơm, hành lá, ăn kèm bún và mắm tôm.
Địa chỉ cuối tuần: 3 nhà hàng đồ Âu ấm cúng đêm Noel
Đêm Giáng sinh, thưởng thức các món Âu, nhâm nhi ly rượu vang bên bạn bè hay người yêu là gợi ý tuyệt vời.
Địa chỉ cuối tuần: 3 nhà hàng Thái ngon ở Hà Nội
Hà Nội vào đông là lúc thích hợp để thưởng thức nồi lẩu Thái chua cay nghi ngút khói cùng các món ăn xứ sở chùa Vàng.
 CNN ấn tượng nhà hàng bao cấp độc đáo Hà Nội
CNN đã có một bài viết về nhà hàng số 37 Nam Tràng, Trúc Bạch, Hà Nội.
Hà Nội – Thủ đô của những quán cà phê biệt thự hoài cổ
Đã từ lâu, hình ảnh nền gạch men hoa cổ điển của những ngôi nhà hay biệt thự cổ tại Hà Nội đã chỉ còn lại trong miền ký ức. Quán...
"Ơ kìa Hà Nội" - Điểm hẹn cho những người yêu Hà Nội xưa
Nằm sâu trong một con ngõ ở phố Hoàng Hoa Thám, có một không gian rất yên tĩnh, ấm áp và nhẹ nhàng, thích hợp để ghé lại sau...
Nhà hàng thịt nướng trưng bày đồ lưu niệm của nhóm BTS ở Hà Nội
Các fan của nhóm nhạc đình đám Hàn Quốc có thể vừa thưởng thức thịt nướng và mua đồ lưu niệm in hình thần tượng.