Dân tộc Tày ở Tuyên Quang chiếm trên 25% dân số toàn tỉnh và chiếm hơn 50% số dân các dân tộc thiểu số. Chính cộng đồng dân tộc Tày cổ cư trú ở nơi đây đã góp phần sáng tạo nên nền văn hóa bản địa phong phú và đa dạng, nổi bật là hình thức hát then. Then thường được sử dụng trong các nghi lễ tín ngưỡng: cầu mùa, cầu yên, cấp sắc, gọi hồn... 

Then Tày Tuyên Quang có hai hình thức thể hiện là Then quạt và Then tính. Then quạt được sử dụng trong các nghi lễ cầu yên, như: Cúng mụ, giải hạn, chữa bệnh... Khi thực hành Then quạt, người hát chỉ dùng quạt, mặc quần áo màu đỏ, khăn đỏ, đội mũ đỏ. Giai điệu Then quạt lời hát kéo dài, chủ yếu là âm điệu... Then tính ra đời và phát triển trên cơ sở Then quạt, nhưng có nhạc cụ đệm là đàn tính (tính tẩu) và chùm sóc, khi thể hiện vừa đàn, vừa hát, nhịp lúc nhanh lúc chậm tùy thuộc vào nội dung khúc hát. Như vậy, Then tính rút gọn hơn về số câu và nhịp phách. 

Hơn nửa thế kỷ gắn bó với những làn điệu then, nghệ nhân nhân dân Hà Văn Thuấn, cây đại thụ về di sản then của tỉnh Tuyên Quang vẫn hàng ngày tận tâm truyền dạy những làn điệu then cho thế hệ sau với hy vọng quảng bá nhiều hơn di sản hát then với mọi người. Ngoài cô cháu ngoại thì ông còn mở lớp dạy   miễn phí dành cho các bạn trẻ có đam mê học hát then. 

Ngôn ngữ lời then mộc mạc, giàu hình ảnh, gần gũi với cuộc sống đời thường, sử dụng ngôn từ tượng hình, tượng thanh phong phú, lối so sánh, ví von. Nội dung các khúc hát then đều toát lên tư tưởng nhân văn sâu sắc, chứa đựng tình yêu thiên nhiên (mong muốn nhân an, vật thịnh, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi...), tình yêu đôi lứa, nghĩa vợ chồng, dăn dạy đạo lý làm người, ca ngợi  làng bản, quê hương... 

Những làn điệu then mượt mà, dung dị ấy trải qua bao biến đổi của năm tháng vẫn luôn hiện diện trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng tiêu biểu của người Tày ở Tuyên Quang bởi nó bắt nguồn từ tình yêu, từ chính cuộc sống lao động sản xuất của đồng bào Tày để rồi được lưu truyền, gìn giữ trong tâm trí của thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.

Thực hiện: Anh Vũ, Anh Dũng

Mời quý vị xem các tin tức đã phát sóng tại đây./.