Lễ hội gội đầu là sắc màu văn hóa riêng biệt, đặc trưng tổ chức vào ngày 30 tết Nguyên đán. Tương truyền, lễ hội được bắt nguồn từ sự tích về Nàng Han, một nữ tướng đã giả trai để cầm quân xông pha trận mạc, đánh dẹp kẻ thù xâm lăng lãnh thổ, bức hại dân bản Thái xưa kia. Sau khi đánh dẹp giặc khỏi bờ cõi, Nàng Han bỏ mũ, xõa tóc, cởi chiến bào, lúc này ba quân mới biết vị tướng cầm quân tài giỏi của mình là một thiếu nữ. Nàng Han đã cho các nữ quân xuống sông tắm gội, gột sạch máu quân thù để ăn mừng chiến thắng.
Sau đó, nàng đã hóa về trời, để lại niềm thương nhớ vô vàn cho dân chúng. Người Thái đã lập đền thờ ghi nhớ công trạng của người nữ tướng xinh đẹp và gan dạ vì dân vì nước tại xã Mường Giàng, huyện Quỳnh Nhai.
Ngày nay, cứ đến dịp cuối năm, người Thái lại dâng lễ vật cúng tiến ở đền thờ Nàng Han và tổ chức lễ gội đầu để tưởng nhớ công ơn của người nữ tướng, cũng là để rũ bỏ những sự rủi ro trong năm cũ, để đón một năm mới nhiều may mắn trong cuộc sống và trong lao động sản xuất.
Khởi đầu cho lễ hội là buổi rước lễ vật vào báo ơn Nàng Han, dân bản chọn ra đội hình rước lễ vào đền thờ, đoàn lễ đi đến đâu cũng có trống chiêng rộn rã và cả những người hộ vệ mang binh khí để hộ tống đoàn.
Họ thực hiện cúng tế lễ vật và báo công với Nàng Han, trong năm qua dân bản đã chịu khó làm ăn để có được cuộc sống ấm no hạnh phúc. Đoàn dâng lễ vật không quên biểu diễn các làn điệu dân ca, dân vũ truyền thống trước cửa đền để dâng lên người nữ tướng mà họ kính yêu của dân tộc mình.
Sau khi kết thúc phần lễ, chị em phụ nữ sếp thành hàng ngang thả tóc xuống dòng nước trong sự cổ vũ hân hoan, nhiệt tình của dân bản...
Lễ hội Gội đầu ở Quỳnh Nhai ngày nay còn là sản phẩm du lịch độc đáo.
Bài và ảnh: Điêu Thị Nhất/ vtr.org.vn
