Nét cổ xưa ngôi làng Trang Liệt

Làng Trang Liệt nay là khu phố Trang Liệt, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, là một trong những ngôi làng được đánh giá vào hàng cổ xưa nhất xứ Kinh Bắc. Làng Trang Liệt có tên nôm là Kẻ Sặt hay Sặt Đồng, và có tên chữ là Tráng Liệt hoặc Tráng Bà Liệt. Sở dĩ gọi là Kẻ Sặt vì làng nằm cạnh rừng Sặt, gọi tên Sặt Đồng vì ngày xưa làng có nghề lọc đồng, chì, thau thiếc và nghề thu mua đồ đồng nát. 

Nghe các cụ cao niên trong làng kể lại rằng, không thể khẳng định chính xác thời gian cụ thể nhưng dựa vào nhiều dấu tích sau những đợt khai quật cho thấy, đây là ngôi làng có từ hơn 700 năm trước. Cây đề cổ thụ được công nhận là cây di sản có tuổi đời hàng nghìn năm tuổi. Khi lập làng là trồng cây, đào giếng. Đến nay cả cây đề và giếng cổ vẫn còn tồn tại.

Trong bối cảnh đô thị hóa phổ biến ở rất nhiều vùng quê hiện nay thì việc giữ được cái hồn của làng như ở Trang Liệt lại càng trở nên hiếm có. Dù làng đã lên phố nhưng còn đó là những chiếc cổng làng xây bằng gạch nhuốm màu thời gian, những con ngõ nhỏ bình dị, thân thương hay những bóng cây di sản đã đi vào tiềm thức mỗi người dân của làng; dẫn lối bất cứ vị khách nào ghé thăm trở về với kí ức mộc mạc, gần gũi, thân quen của chốn thôn quê yên bình.

Không chỉ có cây bồ đề mà tại làng nay vẫn còn vẹn nguyên hai cây nhãn cổ thụ có thân cao, lớn, tán rộng, tỏa bóng xanh mát, năm nào cũng cho dân làng những trái nhãn chín mọng, ngon ngọt. Những cây nhãn cổ cũng đã chứng kiến cuộc sống của dân làng từ hàng trăm năm về trước cho đến nay.

Nét cổ kính của ngôi làng còn được thể hiện ở những di tích như đình – đền Trang Liệt hay nhà thờ của 19 dòng họ. 

Đình – đền Trang Liệt là một quần thể di tích nằm trên khu đất đắc địa giữa làng, gắn liền với 2 vị danh tướng thời Trần là Trần Bà Liệt và Trần Quang Khải.

Đền được xây dựng từ năm 1472 và trải qua các thời kỳ lịch sử cũng như nhiều lần tu sửa vào các năm 1692, 1743, 1767... Đợt tu sửa gần đây nhất vào năm 1984, cho đến nay đền còn mang đậm phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. 

Đình Trang Liệt nằm cùng khuôn viên với đền. Căn cứ vào đặc điểm kiến trúc và tư liệu ở địa phương thì đình được xây dựng vào thời Nguyễn (năm 1813), cho đến nay ngôi đình vẫn còn in đậm những dấu ấn nghệ thuật khởi thủy của nó với những nét chạm hoa văn tinh xảo.

Toàn bộ đồ thờ liên quan đến thành hoàng làng đều tập trung ở đây, chính giữa đình treo bức hoành phi "Mỹ tục khả phong" do vua Tự Đức ban tặng cho làng Trang Liệt vào năm 1871. 

Đình là trung tâm văn hóa, chính trị của làng, là không gian tổ chức trong các lễ hội trong năm. Đình cùng với Đền Trang Liệt được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa vào năm 1988.

Thực hiện: Kim Anh - Hoàng Thuyên

Mời quý vị và các bạn đón xem những chương trình "Muôn màu cuộc sống" hấp dẫn khác tại đây