Như người Kinh đón Tết Nguyên đán, trong kho tàng văn hoá độc đáo của người Thái trắng, Tết Xíp Xí là ngày lễ vô cùng quan trọng. Trong tiếng Thái, Xíp Xí nghĩa là mười bốn, Tết Xíp Xí diễn ra vào ngày 14/7 âm, khi mà mùa màng chuẩn bị vào vụ, người Thái trắng dọn dẹp, lau chùi nông cụ để cất đi chờ đến ngày thu hoạch lúa. 

Nói về nguồn gốc của Tết Xíp Xí, người Thái trắng vẫn truyền tai nhau một câu chuyện từ đời này sang đời khác, rằng từ xa xưa, mỗi lần đến tháng 7 âm, khi người lớn không còn phải ra đồng, được ở nhà làm cỗ cúng bái tổ tiên, tạ ơn trời đất mưa thuận gió hoà cho một mùa màng bội thu, lũ trẻ trong bản lại phải mang trâu đi cày. Cảm thấy ấm ức, lũ trẻ đã tìm cách buộc mõm trâu lại để trâu không thể ăn cỏ, và cũng là để nói với người lớn về những giận hờn của trẻ thơ. Biết được chuyện ấy, những người lớn đã quyết định tổ chức Tết Xíp Xí, thưởng cho lũ trẻ nhỏ những nắm xôi, con gà. Cũng vì lí do ấy mà Tết Xíp Xí còn được gọi là Tết Thiếu nhi của người Thái Trắng.

Ngày Tết Xíp xí, luôn có mâm lễ vật để cầu xin sự may mắn cho từng cá nhân, gia đình, dòng họ trong bản; Cầu xin may mắn của trời đất mưa thuận, gió hòa, phù hộ cho dân bản sức khỏe dồi dào để lao động; Cầu mong thần thánh, tổ tiên phù hộ cho con trẻ được mạnh khỏe, hay ăn chóng lớn, không ốm đau bệnh tật. Vì lí do ấy mà trước Tết Xíp Xí cả tháng, các gia đình người Thái trắng đã tất bật chuẩn bị cho mâm cơm cúng ngày Xíp Xí.

Cũng như bánh chưng trong Tết Nguyên đán, bánh nướng bánh dẻo trong Tết Trung thu, Tết Xíp Xí cũng có những món ăn riêng, được người Thái trắng chuẩn bị chu đáo và cẩn thận.

Theo đúng phong tục, sau khi lễ cúng kết thúc, người lớn ngồi quanh mâm cỗ, những đứa trẻ vẫn phải tiếp tục công việc chăn trâu, nhưng chúng sẽ được phát cho những nắm xôi, con gà, để khi đến bãi cỏ, lũ trẻ sẽ tụ tập nhau lại cùng chia nhau những phần quà thơm ngon đã được người lớn chuẩn bị ấy. Người lớn có cỗ, trẻ con cũng có phần.

Ngày nay, Tết Xíp Xí đã có nhiều thay đổi. Sau bài cúng tổ tiên, trời đất, cả gia đình người Thái trắng sẽ quây quần lại bên mâm cơm, cùng ăn uống vui vẻ và đầm ấm. Đến Phù yên vào ngày Xíp Xí, ghé đến bất kì một gia đình của người Thái trắng nào, bạn cũng sẽ đều được coi như khách quý, được mời ngồi vào những mâm cơm đầy ắp thức ăn và uống những chén rượu chúc sức khỏe. Tết Xíp Xí của người Thái trắng sẽ chỉ kéo dài đến trưa ngày 14, sau khi kết thúc bữa trưa, Tết Xíp Xí cũng xem như là kết thúc, người ta lại hồ hởi, phấn khởi đợi một cái tết nữa sẽ đến vào 14/7 âm lịch năm sau.

Và cứ như thế tự bao đời nay, người Thái trắng vẫn luôn mong chờ Tết Xíp Xí. Cái tết là tấm lòng biết ơn, là sự kính trọng mà người Thái trắng dành cho các bậc thần linh, tổ tiên, ông bà, Tết còn là niềm vui, niềm hi vọng ở một vụ mùa bội thu, là sự quan tâm, yêu thương mà những người lớn dành cho lũ trẻ nhỏ.

Mời quý vị xem các chương trình Muôn màu cuộc sống đã phát sóng tại đây./.