Bắc Ninh tuy là tỉnh có diện tích nhỏ nhất nước nhưng lại ghi dấu ấn đặc biệt trên bản đồ du lịch Việt Nam với những di tích lịch sử lâu đời. Đền thờ trạng nguyên Lê Văn Thịnh là một di tích như vậy.

Đặt chân đến Bắc Ninh những ngày tháng Giêng, thời điểm được cho là lý tưởng nhất để khám phá vùng đất này, bất cứ ai cũng như được trở về quá khứ, được sống trong những lễ hội truyền thống đặc sắc, đắm mình trong những làn điệu dân ca quan họ da diết và tìm hiểu lịch sử xa xưa của dân tộc qua những di tích lâu đời hiện diện tại đây như minh chứng của một thời kỳ vàng son trong quá khứ.

Cổng chính đền thờ trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh 

Không nổi tiếng như Chùa Dâu, Chùa Bút Tháp, Đền Đô, Chùa Phật Tích… đền thờ Lê Văn Thịnh có phần khiêm nhường, lặng lẽ hơn. Nếu không có chủ đích tìm hiểu trước hoặc không có người hướng dẫn, ít người còn nhớ câu chuyện về nỗi oan khuất của Trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh. 

Trong không gian u tịch của ngôi đền thờ nằm ở phía nam dãy núi Thiên Thai- nơi hợp thành của 9 ngọn núi liền nhau, tạo thành dáng một con rồng uốn lượn giữa đất trời xanh thẳm, chúng tôi được nghe hướng dẫn viên Phan Thị Thùy Linh, thuộc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư Thương mại và Du lịch tỉnh Bắc Ninh kể về sự nghiệp lừng lẫy và kết cục bi thảm của vị trạng nguyên khai khoa của thời Lý lúc bấy giờ, vị thủ khoa đầu tiên của nền khoa bảng nước nhà.

 Đoàn du khách nghe hướng dẫn viên thuyết minh về thân thế, sự nghiệp của trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh 

Lê Văn Thịnh sinh tại làng Bảo Tháp, xã Đông Cứu, huyện Gia Định, nay là huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Ông nổi tiếng thông minh, hiếu học từ nhỏ. Sau này, khi lớn lên, ông đỗ đầu khoa thi đầu tiên do nhà Lý mở ở Văn Miếu, Quốc Tử Giám và được phong là Trạng nguyên khai khoa, sau được bổ nhiệm chức Thị lang Bộ Binh, đảm nhận việc dạy học cho Vua Lý Nhân Tông.

Với học vấn uyên thâm và tài ngoại giao xuất sắc, Lê Văn Thịnh chỉ bằng lý lẽ đã đòi được 6 huyện, 3 động mà nhà Tống chiếm giữ. Chiến công này được hậu thế ghi nhận: “thắng lợi của cuộc đàm phán hòa bình do Lê Văn Thịnh dẫn đầu chỉ xảy ra một lần trong toàn bộ lịch sử mối quan hệ Việt Nam - Trung Hoa thời phong kiến”.

Đền thờ trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh

10 năm sau khi đỗ trạng nguyên, Lê Văn Thịnh được phong Thái sư, đứng đầu triều đình và thực hiện những cải cách mang tính đột phá đối với một đất nước đang bị chi phối mạnh mẽ bởi tư tưởng Phật giáo.

Thế nhưng, “chữ tài liền với chữ tai một vần”, năm 1096, ông bị vu oan tội “hóa hổ giết vua”, để rồi phải chịu đày ải ở vùng Thao Giang (thuộc Phú Thọ ngày nay). 

Tại đền Lê Văn Thịnh còn lưu giữ một bức tượng rồng đá có niên đại từ thời Lý. Rồng nằm cuộn mình trong tư thế đầu ngóc cao, miệng ngoạm vào thân, như muốn gửi một thông điệp về nỗi oan khuất của thái sư Lê Văn Thịnh cho hậu thế. Bức tượng đã được công nhận là Bảo vật quốc gia vào năm 2013. 

Bức tượng rồng đá tại đền thờ trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh 

Nhận thức được tiềm năng về các di tích lịch sử của tỉnh và nhu cầu thực tế của các du khách, Bắc Ninh đang tập trung phát triển các tour du lịch gắn với tìm hiểu lịch sử. 

Cụ thể, Trung tâm Xúc tiến Đầu tư Thương mại và Du lịch tỉnh Bắc Ninh đang nghiên cứu triển khai tour du lịch qua tuyến đê bờ nam sông Đuống được mệnh danh là "Triền đê oan khuất". Tour du lịch sẽ dừng lại ở các di tích nổi tiếng trong vùng, gắn với “5 nỗi oan thế kỉ” (Trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh, đại thần Nguyễn Trãi và vợ là Nguyễn Thị Lộ với nỗi oan khuất mang tên “Lệ Chi Viên”, Huyền quang Phật tổ Lý Đạo Tái và Cao Lỗ Vương).

Rồng đá ngóc cao đầu, miệng ngoạm thân như thể hiện nỗi oan khuất không sao giải nổi 

Dù dự án mới đang chỉ trong giai đoạn "thai nghén" nhưng đã nhận được sự ủng hộ, đồng tình của nhiều người, trong đó có cả các chuyên gia trong lĩnh vực du lịch. 

Ông Phạm Hồng Long - Trưởng khoa Du lịch, trường ĐH KHXH&NV nói: “Tôi cho rằng, việc mở các tour du lịch gắn với tìm hiểu những nỗi oan thế kỉ của các tiền nhân khi xưa là một ý tưởng rất hay để đưa những kiến thức lịch sử từ trong sách vở đến được trực tiếp với người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, để họ có thể trải nghiệm, được nhìn thấy, được nghe thấy và để hiểu hơn về lịch sử nước nhà. Tôi nghĩ rằng chúng ta phải xây dựng nó thành một sản phẩm du lịch chủ đạo và có sự kết nối với các doanh nghiệp để phát huy hiệu quả tốt nhất”.

Ông Phạm Hồng Long - Trưởng khoa Du lịch, trường ĐH KHXH&NV

"Trải qua bao biến đổi của thời gian và những thăng trầm của lịch sử, đền thờ trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh vẫn tồn tại hiên ngang, như khí phách bất khuất một bậc đại trí thức với những chiến công bảo vệ đất đai cương thổ. Và hậu thế nên và phải có trách nhiệm tìm hiểu về những áng sử hào hùng đó", ông Long nói.

Du khách đến thăm đền thờ trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh 

Những tour du lịch gắn với tìm hiểu lịch sử, như tour "Triền đê oan khuất" mà Trung tâm Xúc tiến Đầu tư Thương mại và Du lịch tỉnh Bắc Ninh dự định triển khai, sẽ là cây cầu lý tưởng để nối thế hệ trẻ về với quá khứ, để lần giở những trang sử hào hùng mà các bậc tiền nhân ghi dấu năm xưa, để thêm hiểu, thêm yêu, thêm tự hào về quê hương, đất nước.

Anh Vũ - Lan Hương/ Vietnam Journey