Đình Hoàng Xá – Dấu xưa tìm về
Đình Hoàng Xá tọa lạc ở thị trấn Vân Đình, huyện Ứng Hòa, TP. Hà Nội, được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia trong đợt đầu tiên năm 1962. Ngôi đình giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa cộng đồng và sự phát triển văn hóa của làng. Theo tài liệu còn được lưu giữ tại đình, công trình được dựng vào ngày tốt tháng 5 năm Giáp Tuất, niên đại Chính Hòa thứ 15 thời Lê Trung Hưng (1694).
Tọa lạc trên một khu đất rộng giữa làng, ban đầu, đình chỉ có một tòa nhà theo hình chữ “Nhất”. Sau này, vào năm Canh Thân 1860, dân làng Hoàng Xá tiến hành tu sửa và xây cất thêm trung cung, hậu cung tạo thành kiểu kiến trúc hình chữ “Công”. Năm 1995, dân làng xây thêm 2 nhà giải vũ gồm 4 gian tường hồi bít đốc. Cổng chính của đình được xây dựng theo kiểu nghi môn tứ trụ biểu. Đầu trụ có hình lồng đèn, phía trên đắp đôi lân chầu nhau. Câu đối được đắp nổi ở ba mặt trụ. Hai bên trụ là hai cổng phụ được xây theo kiểu cổng .
Là một công trình kiến trúc nghệ thuật gần gũi với đời sống văn hóa của một làng quê Bắc Bộ, đình Hoàng Xá là ngôi đình cổ chứa đựng những tri thức dân gian, để lại dấu ấn với những mảng chạm khắc đạt đỉnh cao của nghệ thuật thời Lê Trung Hưng. Các tác phẩm chạm khắc được thể hiện trên các thân bẩy, kẻ, ván bưng, các bức cốn… với sự phong phú về đề tài dân gian, phản ánh đời sống sinh hoạt cũng như thể hiện những ước vọng của nhân dân thời bấy giờ. Đó là các cảnh tiên nữ múa hát, nhạc công đánh trống, hát cửa đình, chèo thuyền, đấu vật, chọi gà…
Các tác phẩm chạm khắc thể hiện sự tài hoa của bàn tay nghệ nhân xưa thông qua dấu ấn về cách xây dựng hình tượng, bố cục, xử lý không gian, cách diễn tả đường nét, mảng, khối… Những nét đục, chạm, khắc khỏe khoắn, dứt khoát nhưng cũng toát lên sự mềm mại, uyển chuyển, hài hòa. Sự tinh hoa của các nghệ nhân thời xưa để lại trong không gian đình Hoàng Xá vừa mang nét kiến trúc, nghệ thuật độc đáo, đồng thời lại hòa đồng, gần gũi. Các mảng chạm khắc còn được lưu giữ gần như nguyên vẹn cho thấy nét đẹp trong sinh hoạt hàng ngày của đời sống xã hội, phong tục tập quán, tín ngưỡng của dân làng.
Trải qua bao năm tháng, đình Hoàng Xá là nơi thể hiện sự linh thiêng của tín ngưỡng thờ Thành hoàng, trở thành nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh, tụ hội đủ các chức năng của thiết chế văn hóa làng xã mà cao nhất là lễ hội đình Hoàng Xá đã đóng vai trò kết nối cộng đồng. Không chỉ là không gian thiêng để thực hiện các nghi lễ tạ ơn các phúc thần, đình còn là nơi hội họp quyết định những công việc lớn của làng. Đến nay, đình Hoàng Xá lưu giữ được nhiều giá trị di tích lịch sử - văn hóa, trở thành điểm đến thú vị với những du khách muốn tìm hiểu những công trình kiến trúc văn hóa nghệ thuật đặc sắc của ông cha./.
Thực hiện: Việt Hoa - Trọng Đại - Thùy Linh
