Mảnh đất Dương Xá ở Gia Lâm, Hà Nội, tự hào là nơi sinh ra một người phụ nữ tài sắc, một Hoàng Thái hậu 2 lần nhiếp chính có công dựng nước yên dân dưới thời vua Lý Thánh Tông, làm rạng danh non sông. Bà chính là Nguyên phi Ỷ Lan.
Quần thể Khu di tích Đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan có chùa, đền, điện nằm trên khuôn viên rộng 3 ha. Đền được xây dựng từ cuối thế kỷ XI, theo lối kiến trúc cung đình thời Lý, có 72 cửa, thuộc loại cổ nhất nước ta. Trong đền, thờ Nguyên phi Ỷ Lan cùng 6 vị cung nữ trong triều mà tương truyền là sáu bà giữ 6 bộ trong triều đình, giúp Bà nhiếp chính. Đền cũng thờ Thái úy Lý Thường Kiệt, đã có công giúp Hoàng Thái hậu Ỷ Lan trị quốc, xây dựng nước Đại Việt thịnh cường.
Đền còn có khám và kiệu cổ thời Mạc. Trên khám và kiệu chạm khắc hoa lá, rồng phượng có giá trị về nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Việt Nam.
Không gian thanh tịnh và chứa đựng nhiều dấu ấn kiến trúc Việt mang đến cho khu di tích vẻ uy nghiêm, gần gũi và linh thiêng.
Nằm trong Khu di tích đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan còn có ngôi chùa mang dấu ấn kiến trúc chùa Việt nhưng còn khá mới do được trùng tu xây dựng trên nền chùa cũ đã bị hủy hoại do chiến tranh. Chùa có tên chữ “Linh Nhân Tư Phúc tự” do chính Linh Nhân Hoàng Thái hậu Ỷ Lan xây dựng vào năm 1115. Sau công tác khai quật, nền chùa cũ vẫn còn dấu tích lớp kiến trúc thời Lý, thời Lê Trung Hưng và thời Nguyễn. Chùa còn lưu giữ nhiều di vật quý mang ý nghĩa lịch sử - văn hóa như đôi sư tử điêu khắc bằng đá cao 1,2m, rộng 1,36m trong tư thế nằm phủ phục, đường nét đặc biệt mềm mại, tạo cho chúa sơn lâm một vẻ đẹp, vừa uyển chuyển, vừa oai hùng mạnh mẽ. Đây là một công trình nghệ thuật tuyệt tác, một hiện vật cổ quý và hiếm ở Việt Nam, và còn cả ở khu vực Đông Nam Á.
Qua nhiều lần trùng tu, đến nay Khu di tích đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan vẫn giữ được vẻ nguyên sơ, với lối kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa nhà Lý, vừa mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc lại vừa mang giá trị nghệ thuật cao.
Năm 1996, đền, chùa Bà Tấm (tức Nguyên phi Ỷ Lan) đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Cùng với những di vật cổ của thời Lý hiện còn được lưu giữ và bảo tồn, khu di tích đền, chùa Bà Tấm hay Nguyên phi Ỷ Lan ở quê hương của bà tại xã Dương Xá ngày nay, trở thành trung tâm văn hóa tiêu biểu và quan trọng bậc nhất trong hệ thống di tích, thờ phụng một danh nhân lịch sử văn hóa nổi tiếng của cả nước.
Mời quý vị xem các chương trình Về chốn linh thiêng đã phát sóng của Vietnam Journey tại đây./.
