Bánh gai Ninh Giang có từ bao giờ chẳng ai hay. Ngay những bậc cao niên trên đất này cũng chỉ biết nghề làm bánh gai có từ thời cha mẹ mình. Tấm bánh mộc mạc bọc trong lớp lá chuối khô, nào ngờ nay đã trở thành thứ đặc sản nổi tiếng của đất Hải Dương.

Tưởng chừng làm bánh gai đơn giản mà không phải vậy. Để làm ra tấm bánh quê, người Ninh Giang phải rất cầu kỳ, tỉ mẩn trong nhiều giai đoạn. Lá gai tươi hái về phải ninh nhừ sau đó đem ra rửa lại với nước sạch và phơi cho đến khi khô kiệt nước, rồi cho vào máy xay thành bột. Hoặc có một cách khác là lá gai tươi đem về rửa sạch, muối với đường 2-3 ngày, lại đem ra giã nát lá, lọc lấy bột mịn rồi đem trộn với bột nếp, đường hoặc mật theo một tỷ lệ nhất định để chuẩn bị quả bánh. Quả bánh thoạt nhìn có màu xanh lục nhưng khi đem hấp chín lại chuyển sang màu đen bóng vô cùng hấp dẫn.

Nhân bánh cũng được người Ninh Giang chuẩn bị công phu không kém. Bắt đầu từ đỗ xanh bỏ vỏ, ngâm đãi thật sạch. Đem luộc đỗ lên sao cho hạt đỗ bở tơi, vừa xốp lại vừa mịn rồi giã nhuyễn. Còn mứt bí, mứt dừa, mứt mỡ phải chế biến sao cho mỗi hạt đều mềm và không nát, còn nguyên hương vị, cắn vào không ngấy mà chỉ thấy thơm, giòn…

Trước đây bánh gai hiếm lắm, chỉ được dùng trong ngày Tết hay khi nhà có giỗ chạp. Nay đã khác nhiều rồi. Bánh gai Ninh Giang lúc nào cũng có quanh năm, có hương vị, bản sắc riêng từ cách chọn nguyên liệu chế biến đến màu sắc và cách gói bánh độc đáo. 

Bên cạnh loại bánh gai truyền thống, người Ninh Giang còn được biết đến với loại bánh gấc thơm ngon có tiếng. Công thức làm bánh gấc không khác nhiều so với bánh gai, chỉ duy nhất không sử dụng bột lá gai mà thay bằng gấc tươi.

Những chiếc bánh gấc đỏ đắn thường được khách hàng ưa chuộng mỗi dịp giỗ chạp hay lễ Tết bởi màu đỏ được nhiều người cho là tượng trưng cho sự may mắn.

Sau khi đã gói gém xong hoàn chỉnh, thay vì cho vào luộc như những địa phương khác thì người Ninh Giang lại sử dụng tuyệt chiêu mới “hấp bánh gai”. Bánh được cho vào hấp bằng nồi điện ở nhiệt độ 100 độ C. Trung bình cứ khoảng sau 1 tiếng 30 phút là sẽ có một mẻ bánh mới ra lò.

Điều nhiều bậc cao niên ở Ninh Giang đau đáu vẫn là câu chuyện nối nghiệp. Nhưng rất may là cho đến giờ, nhiều bạn trẻ ở đây đã nhận ra những giá trị đích thực của nghề truyền thống trên đất quê hương. Được cha mẹ cho ăn học đàng hoàng, họ vẫn tự nguyện trở về, với mong muốn duy nhất là phát triển nghề làm bánh gai lên một tầm cao mới.

Kinh nghiệm bỏ túi:

- Muốn đến thị trấn Ninh Giang, từ trung tâm thành phố Hà Nội, du khách theo hướng quốc lộ 5 di chuyển đến thành TP Hải Dương, sau đó hỏi đường về thị trấn Ninh Giang. Quãng đường di chuyển khoảng hơn 80 km.

- Bánh gai/bánh gấc Ninh Giang tùy loại to hay nhỏ có giá từ 6.000 đồng trở lên.

- Ngày xưa, bánh gai chỉ được dùng trong các dịp lễ, Tết, giỗ chạp hay làm quà. Ngày nay, bánh gai Ninh Giang đã xuất hiện ở hầu khắp các vùng miền ở Việt Nam.

Mời quý vị xem các chương trình Làng nghề Việt đã phát sóng của Vietnam Journey tại đây./.