Vào mùa ươi, mỗi ngày, người dân ở xã Phước Xuân, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam có thể thu lượm hàng tấn ươi. Theo ông A Mã, già làng ở xã Phước Xuân, thông thường mùa ươi bắt đầu từ tháng 6 đến mùa mưa xuống nhưng không phải năm nào ươi cũng cho quả. Xã Phước Xuân, huyện Phước Sơn có 13.000 ha rừng. Ngày trước, cứ 4 năm cây ươi sẽ cho ra quả, nhưng bây giờ tới 7 năm mới ra quả một lần. 

Già làng A Mã cho biết, nhờ thu lượm hạt ươi mà người dân địa phương nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống: “Cây ươi có từ hồi lâu rồi. Hồi trước người dân chưa biết tiêu thụ, bây giờ bà con ở đây mới biết cây ươi có hiệu quả. Nếu 1 hộ gia đình có sức khỏe đi xa để lượm hạt ươi thì cũng phải được vài chục triệu”.

Cây ươi rừng đến mùa quả chín theo gió bay xuống đất 

Hạt ươi là một vị thuốc trong Đông y có vị ngọt. Chỉ cần cho 4 đến 5 hạt vào nước ngâm một lúc sẽ mềm như thạch, pha chung với đường phèn, hoặc các loại trà thảo mộc. Trong hạt ươi có chứa nhiều thành phần dinh dưỡng tốt cho sức khỏe và giúp bổ trợ điều trị một số bệnh như: thanh nhiệt, lợi tiểu, thải độc gan. Cây ươi mọc tự nhiên, 4 đến 7 năm mới ra quả một lần và cho giá trị kinh tế cao. Trung bình mỗi cân hạt ươi có giá từ 300 - 400.000 đồng. Một ngày vào rừng người dân có thể kiếm lượm được 3 đến 5kg hạt ươi. 

Hạt ươi có vỏ màu nâu nhạt 

Hạt ươi là một vị thuốc trong Đông y có vị ngọt 

Ông Hồ Văn Trung, Phó chủ tịch UBND xã Phước Thành, huyện Phước Sơn cho biết, hiện địa phương đang triển khai trồng thử loại cây này: “Vừa qua, xã đã đăng ký trồng 2.000 cây. Để tổ chức thực hiện, xã đã tổng hợp danh sách các hộ gia đình đăng ký trồng với mục đích khôi phục lại cây ươi để bảo tồn, có thể sau này sẽ quảng bá về du lịch. Bên cạnh đó, việc phát triển cây ươi cũng giúp giữ rừng, từ đó phát triển được kinh tế, từng bước cải thiện đời sống cho người dân địa phương”.

Cây ươi là họ thân gỗ, cao 20 đến 25m, quả mọc ở đầu ngọn và ở tầng cao nhất trong rừng. Rất khó trèo lên hái quả mà phải chờ quả chín theo gió bay xuống gốc cây. Chính vì giá trị kinh tế của hạt ươi mang lại nên suốt một thời gian dài nhiều người đã chặt cây để lấy quả, tác hại lớn đến hệ sinh thái rừng.

Huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam đang ươm giống và trồng thử cây ươi rừng để phát triển kinh tế gắn với du lịch địa phương 

Để bảo tồn cây ươi, các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam đã tăng cường lực lượng chức năng tuần tra, chốt chặn tại các cửa rừng, lập danh sách người thu lượm theo từng địa phương để theo dõi. Tại huyện Nam Trà My đã thành lập gần 20 chốt để bảo vệ rừng ươi, UBND huyện Phước Sơn đã thành lập 3 tổ công tác, có sự tham gia của Ban quản lý rừng, Kiểm lâm, Công an huyện và chính quyền các xã nhằm tăng cường quản lý, giám sát việc khai thác cây ươi ở các địa bàn.

Ngoài việc bảo vệ cây ươi, hiện nay, huyện Phước Sơn đang thí điểm ươm trồng 50.000 cây ươi và giao cho Ban quản lý rừng phòng hộ rừng trồng thử nghiệm. Dự tính, địa phương này sẽ phát triển cây ươi ở một số địa điểm du lịch, khu công viên, vùng sinh thái nằm trong đề án trồng mới hơn 3,7 triệu cây xanh trên địa bàn. 

Ông Lê Quang Trung, Chủ tịch UBND huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam cho biết: “Chúng tôi đã rút kinh nghiệm trong việc quản lý cây ươi từ năm 2014 khi xuất hiện các trường hợp vị phạm pháp luật trong việc thu hoạch hạt ươi. Cho nên, ngay từ cuối tháng 4/2021, UBND huyện cũng đã có văn bản chỉ đạo cho các xã, thị trấn và các ngành tập trung tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về việc bảo vệ và phát triển nhân rộng trồng cây ươi".

Phương Cúc/VOV miền Trung