Tôi gặp Thanh Ngoan vào đúng ngày mà cách đây 40 năm, chị đặt chân vào Nhà hát Chèo Việt Nam. Sau 40 năm, cô bé ở vùng đồng ruộng Thái Thụy, Thái Bình, nay đã là một nghệ sĩ hàng đầu của chiếu Chèo. Cũng cô bé 13 tuổi năm ấy giờ đã là một “thuyền trưởng” gồng gánh và chèo lái “con tàu” nhà hát giữa bộn bề vật lộn của thời đại số - thời đại mà nghệ thuật truyền thống không ít phen lao đao.

Như thường lệ, sẽ chẳng nghe thấy những lời than vãn từ Thanh Ngoan. Dường như với chị, chẳng có khó khăn nào làm nản lòng, chẳng có vất vả nào khiến chị chùn chân. Chị vẫn có thể dành cả tiếng đồng hồ để nói về Chèo với giọng sang sảng, mạch lạc, vừa nhẹ nhàng vừa quyết liệt của mình. Mà trò chuyện với khách đấy, chị vẫn quay sang chỉ đạo, thị phạm cho lứa diễn viên trẻ của nhà hát trên sân khấu, ánh mắt rực sáng đau đáu kỳ vọng.

40 năm, Thanh Ngoan đi trọn vẹn một quãng đường dài lộng lẫy với Chèo. Từ vai diễn đầu tiên trong Quan Âm Thị Kính tới vai diễn vàng son trong Nỗi đau tình mẹ, Vợ chồng Cả Dọc, từ đào lệch tới đào thương, từ hài tới bi, Thanh Ngoan khiến khán giả của Chèo mê mẩn vì giọng ca ngọt ngào đã đành, mê cả lối diễn sắc sảo đa diện biến hóa của chị. Vừa ngạo nghễ cay nghiệt chát chúa uy lực trên sân khấu, vào sau rèm nhung đã nức nở bi ai da diết lồng giọng cho đào thương ngoài kia. Ngay cả những người thầy mà chị cả đời mang ơn, kính ngưỡng cũng hiếm ai có được một màu sắc mê hoặc như chị.

“Ngoan Chèo”, Thanh Ngoan thường tự gọi mình bằng cái tên nôm mà đồng nghiệp đặt. Chị xem cái tên đó như là cái nghiệp của mình. “Đã mang lấy nghiệp vào thân”, Thanh Ngoan chưa một ngày nghĩ tới việc buông bỏ, ngay cả lúc cuộc đời trong cơn sóng gió nhất, ngay cả lúc phải đứng ở ngã 3 đường - phải lựa chọn sự nghiệp hay hôn nhân, ngay cả khi đã gần 3 thập kỷ, Chèo rời khỏi đỉnh huy hoàng mà lăn dốc mãi chưa thấy ngày hồi quang. Chị bảo, chị không bao giờ buông bởi chị đã được quá nhiều từ Tổ nghiệp.

“Tôi sinh ra ở Thái Bình, xuất phát là nông dân, nên khó khăn vất vả với tôi chẳng hề hấn gì. Người ta thấy khổ nhưng tôi lại không thấy khổ. Với Chèo, tôi có mọi thứ, được khán giả yêu thương, được đồng nghiệp quý mến, được Nhà nước ghi nhận, được Tổ nghiệp ưu ái. Dù có khó khăn thì tôi vẫn hạnh phúc hơn rất nhiều người. Thế nên, còn sức lực thì tôi còn cố gắng. Mà cố gắng một mình chưa đủ, tôi còn phải lan tỏa tâm huyết này của mình tới thế hệ trẻ, để giữ mãi di sản này của cha ông. Ngoan Chèo mà, đời này tôi gắn với Chèo, không bao giờ buông”, chị nói.

Gần 10 năm nay làm công tác quản lý Nhà hát Chèo Việt Nam, Thanh Ngoan không ngại từ chối các sô diễn lớn nhỏ để tập trung cho công việc của Nhà hát. Lịch của Nhà hát luôn được đặt lên trên việc cá nhân của chị. Mà nào có nhẹ nhàng với nữ giám đốc, chị tất bật từ sáng đến tối với đủ kế hoạch, lịch trình, từ đào tạo tới tổ chức biểu diễn. Dù nghệ thuật truyền thống có chật vật để sáng đèn, Thanh Ngoan vẫn tìm ra cách để anh em đồng nghiệp và lớp diễn viên trẻ không phải ngồi yên với những hợp đồng biểu diễn, những chương trình nghệ thuật, những chuyến lưu diễn nước ngoài… Chị bảo, nếu chị sống được bằng nghề trong 40 năm qua thì lớp trẻ cũng sẽ được như vậy. Điều chị cần ở họ là sự chuyên tâm như nhất, đắm đuối với nghề. “Không có con đường nào trải sẵn hoa hồng, mà nếu có cũng sẽ rất nhiều gai. Không rỏ máu, không kiên trì, sẽ không bao giờ đi tới cái đích cuối cùng”, Thanh Ngoan tự sự.

NSND Thanh Ngoan vinh dự nhận Giải thưởng Phụ nữ Việt Nam năm 2019 

Thanh Ngoan bảo, sinh ra Tổ nghiệp đã chọn, nên chị chỉ biết làm nghệ thuật. Cũng có thời gian khó khăn, nghệ sĩ bỏ nghề, hay rủ nhau đi buôn bán nhưng chị không tự tin để làm. Mà không biết làm gì thì lại càng chuyên tâm hơn với Chèo. 

Khi cuộc hôn nhân đầu tiên đến bờ vực, Thanh Ngoan cũng bời bời nỗi niềm, cũng đắn đo cân nhắc, rằng có nên từ bỏ sự nghiệp này không. Cuối cùng chị chọn đi tiếp. Chị bảo, không phải vì chị yêu sự nghiệp hơn gia đình, coi trọng sự nghiệp hơn chồng con, mà thời điểm đó, chị chỉ được chọn 1. Chị đã bỏ qua mọi thứ để giữ nghiệp của mình và bằng lòng với những thiệt thòi, thiếu sót của cuộc đời mình. Chị xem đó là lẽ trả vay tất yếu, được cái nọ mất cái kia, miễn là bản thân chấp nhận cái giá của sự đánh đổi. “Phụ nữ ai mà chẳng muốn cả hai, cả sự nghiệp và cả gia đình. Nhưng ông trời ít cho ai chọn cả đôi lắm. Tôi phải chọn một và tôi đã chọn đúng”.

Thanh Ngoan đã chọn đúng. Như chị nói, chính việc bằng lòng với sự lựa chọn ấy đã giúp chị luôn bình thản trước cuộc đời. “Khi mình vui vẻ, thoải mái, được là chính mình thì mình sẽ tự tin xây dựng cuộc sống mới tốt đẹp hơn. Tôi nghĩ phụ nữ nói chung, nếu cứ ỷ lại vào một điều gì đó, hay một người đàn ông thì sẽ sinh ra phụ thuộc. Phụ nữ dù chọn sự nghiệp hay gia đình cũng nên luôn chủ động và tích cực. Sự chủ động và tích cực sẽ giúp mình cân bằng mọi thứ. Với tôi, thành công hay thất bại cũng không có gì quá vui hay quá buồn. Lúc nào tôi cũng nghĩ mình cứ nỗ lực, cứ hết lòng thì đời sẽ trả lại cho mình những điều xứng đáng”.

Điều xứng đáng của Thanh Ngoan có lẽ không chỉ là những danh hiệu, những thành tựu lớn lao mà còn là một tổ ấm mới được vun đắp bằng sự thấu hiểu và sẻ chia. Với chị, sự trọn vẹn của hôm nay chính là quả ngọt của những tháng ngày dám đi đến cùng đam mê trên chiếu Chèo định mệnh. 

Bảo Anh/ phunuvietnam.vn