Ngành du lịch đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và mang lại nguồn cung ngoại hối lớn cho nhiều quốc gia Trung Đông. Trước khi chiến tranh Nga - Ukraine bùng nổ, các thị trường du lịch chủ chốt như Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Tunisia… đều có tâm lý lạc quan về sự phục hồi của du lịch, đặc biệt với việc dỡ bỏ các hạn chế đi lại của nhiều nước, bên cạnh sự gia tăng tỷ lệ dân số được tiêm vắc-xin phòng Covid-19 trên toàn cầu. Những yếu tố tích cực này làm thắp lên hy vọng về sự tăng trưởng của dòng khách du lịch đến Trung Đông trong năm 2022, đặc biệt là từ các thị trường xuất khẩu lớn như Nga và Ukraine.

Du lịch Nga, Ukraine nói riêng và Đông Âu nói chung đóng góp một phần không nhỏ vào hoạt động du lịch của một số quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập. Theo số liệu của Bộ Văn hóa và Du lịch Thổ Nhĩ Kỳ, số lượng khách du lịch Nga và Ukraine đến Thổ Nhĩ Kỳ đạt khoảng 6,8 triệu lượt người, chiếm 27,3% tổng số du khách đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ trong năm 2021. Còn theo Hiệp hội Du lịch Lữ hành Ai Cập, du lịch từ Nga và Ukraine chiếm từ 60 - 65% lượng khách du lịch nước ngoài tới Ai Cập trong giai đoạn gần đây. Ngoài ra, du khách Nga cũng chiếm thị phần quan trọng đối với du lịch của Tunisia. Cụ thể trong năm 2019 có hơn 630 ngàn khách du lịch Nga đã tới Tunisia, tương đương khoảng 7,5% tổng lượng khách du lịch tới nước này. Tuy nhiên cuộc chiến Nga-Ukraine đột ngột bùng nổ, cùng với đại dịch Covid-19 vẫn tiếp diễn, đã đặt ra một loạt thách thức đối với các hoạt động du lịch lữ hành từ Nga và Ukraine đến các điểm du lịch Trung Đông.

Hàng trăm chuyến bay du lịch đến Ai Cập bị hủy bỏ do cuộc chiến Nga - Ukraine

Đầu tiên, các biện pháp trừng phạt kinh tế sâu rộng của phương Tây đối với Nga, đặc biệt là việc loại bỏ các ngân hàng Nga ra khỏi hệ thống tài chính toàn cầu, đã khiến tỷ giá hối đoái của đồng rúp Nga so với đô la Mỹ giảm mạnh và nhanh chóng. Điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập của người dân Nga, cách họ chi tiêu và kế hoạch đi du lịch nước ngoài. Mặt khác, việc Ngân hàng Trung ương Nga cũng đưa ra các hạn chế đối với các cá nhân giao dịch bằng đồng đô la, sẽ gây khó khăn lớn cho người Nga khi muốn đi du lịch nước ngoài.

Thứ hai là việc giao thông hàng không bị gián đoạn, khi hơn 30 quốc gia trên thế giới đã đóng cửa không phận đối với Nga, trong khi Nga cũng đã đóng cửa không phận đối với một số hãng hàng không ở khoảng 37 quốc gia, hầu hết là ở châu Âu. Bên cạnh việc không phận Ukraine và một số nước châu Âu lân cận vẫn bị đóng cửa do lo ngại về rủi ro an ninh. Chi phí cho các chuyến du lịch của người Nga sẽ tăng thêm, do các hãng hàng không Nga phải chuyển hướng các đường bay quốc tế sang các tuyến đường dài hơn, trong khi giá nhiên liệu máy bay tăng cao do giá dầu gần đây đã tăng lên mức hơn 120 đô la/thùng. Điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến nhu cầu đi du lịch của du khách Nga và Ukraine, buộc họ sẽ phải cân nhắc lại quyết định đi du lịch nước ngoài.

Khách du lịch nước ngoài tại một khu chợ truyền thống của Thổ Nhĩ Kỳ

Thứ ba là nguy cơ bùng phát các làn sóng Covid-19 mới và việc tái áp đặt các biện pháp hạn chế. Tổ chức Y tế Thế giới gần đây đã cảnh báo rằng cuộc chiến Ukraine khiến làn sóng người Ukraine chạy tị nạn sang các nước láng giềng, có thể dẫn đến gia tăng sự lây lan của Covid-19 ở châu Âu. Điều này có thể buộc chính phủ các nước tiếp nhận người tị nạn tái áp đặt các biện pháp đóng cửa biên giới, hạn chế đối với việc đi lại và di chuyển, ảnh hưởng tiêu cực đến ngành du lịch toàn cầu và cả khu vực Trung Đông.

Nhiều dự báo chỉ ra rằng, việc đặt chỗ của khách du lịch từ Nga và Ukraine đến các nước Trung Đông sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng sau khi Nga can thiệp quân sự vào Ukraine. Trước khi cuộc khủng hoảng hiện tại trở nên trầm trọng, lượng đặt chỗ cho các chuyến bay khởi hành từ Nga trong khoảng thời gian từ tháng 3 - 5/2022 đã chứng kiến sự phục hồi khoảng 32% so với mức được ghi nhận trước đại dịch, trong đó Thổ Nhĩ Kỳ là điểm đến hàng đầu cho các chuyến bay này. Tuy nhiên, các hãng du lịch đã phải điều chỉnh lại ước tính của mình sau khi chiến tranh Nga - Ukraine bùng nổ, khiến nhiều đơn đặt chỗ trong số này đã bị hủy bỏ. Liên đoàn các phòng du lịch Ai Cập cho biết, hàng trăm đơn đặt chỗ từ Nga và Ukraine đến Ai Cập đã bị hủy bỏ kể từ giữa tháng 1 đến nay. Các chuyến bay từ Ukraine đến khu vực Nam Sinai ghi nhận trung bình 264 chuyến trong tháng 1/2022, nhưng con số này giảm xuống còn 188 chuyến trong tháng 2. Số lượng các chuyến bay từ Nga cũng giảm mạnh từ 463 chuyến xuống còn 225 chuyến trong cùng thời điểm.

Khu nghỉ dưỡng Sham el-Sheikh là một trong những điểm đến ưa thích đối với du khách Nga và Ukraine

Sự sụt giảm lượng khách du lịch từ Nga và Ukraine đến các nước Trung Đông sẽ ảnh hưởng đến hoạt động chung của nền kinh tế các nước khu vực, đặc biệt là những nước phụ thuộc nhiều vào ngành du lịch. Theo số liệu của Hội đồng Du lịch và Lữ hành Thế giới, ngành du lịch đóng góp khoảng 5% GDP của khu vực Trung Đông và tạo ra 5,7 triệu việc làm trong năm 2020. Một trong những nước chịu ảnh hưởng lớn nhất là Thổ Nhĩ Kỳ. Cuộc chiến hiện nay có thể khiến Thổ Nhĩ Kỳ mất 5 tỷ đô la doanh thu du lịch, do lượng khách từ Nga giảm, đồng thời thiệt hại kinh tế có thể lên tới hơn 10 tỷ đô la nếu tính đến những tác động đi kèm đối với các ngành kinh tế khác.

Sự sụt giảm của ngành du lịch tại Trung Đông cũng sẽ khiến nguồn ngoại hối suy giảm và thâm hụt cán cân vãng lai gia tăng ở một số quốc gia. Bên cạnh đó, lĩnh vực hàng không ở Trung Đông cũng đối mặt với những thách thức lớn để duy trì hoạt động và dự báo lĩnh vực này sẽ chịu tổn thất khoảng 4,6 tỷ đô la trong năm 2022 do tác động kép từ cuộc chiến Nga-Ukraine và đại dịch Covid-19 tiếp diễn.

Cuộc chiến Nga - Ukraine sẽ làm trầm trọng thêm những khó khăn đối với ngành du lịch ở các nước Trung Đông, đặc biệt sau những thiệt hại do đại dịch Covid-19 gây ra. Do vậy các quốc gia trong khu vực, đặc biệt những nước phụ thuộc lớn vào du lịch, sẽ phải thực hiện các biện pháp khẩn cấp để ngăn chặn các tác động tiêu cực của cuộc chiến, như hỗ trợ các cơ sở du lịch và khách sạn, đồng thời tăng cường nỗ lực thu hút khách du lịch từ các thị trường quốc tế khác, ngoài Nga và Ukraine.

PV / VOV Cairo