Di tích thứ nhất là ngôi nhà số 112 đường Mai Thúc Loan, phường Thuận Lộc, TP Huế rất đặc biệt với những giá trị lịch sử và văn hóa mang lại. Đây không chỉ là Di tích nhà lưu niệm Bác Hồ mà còn là ngôi nhà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sống khi theo gia đình vào Huế lần thứ I từ 1895 - 1901

Năm 1894, ông Nguyễn Sinh Sắc (thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh) thi đỗ Cử nhân ở trường thi Hương Nghệ An. Năm 1895 vào Huế thi Hội nhưng không đỗ. Để chuẩn bị cho kỳ thi tiếp theo ông xin vào học trường Quốc Tử Giám - Huế và được chấp nhận

Tuy nhiên, học bổng của trường rất ít, không đủ để ông sinh sống tại đất kinh đô, vì vậy, ông về quê bàn với gia đình đưa vợ con cùng vào Huế để gia đình có điều kiện giúp đỡ ông học hành, và ông cũng có thời gian chăm sóc và nuôi dạy các con. Đến Huế nhờ người quen giới thiệu ông đã thuê được một gian nhà nhỏ ở đường Đông Ba (là ngôi nhà di tích hiện nay).

Đây là một ngôi nhà gỗ rộng ba gian, kiến trúc theo kiểu nhà rường truyền thống của Huế với mái lợp ngói liệt, tường bao quanh bằng gạch vồ, mặt trước là hệ thống cửa bản khoa "thượng song, hạ đố", nối với nhà chính là nhà bếp, vách trát đất. Ngôi nhà nằm trong một tổng thể nhà - sân - vườn hoàn chỉnh 

Ngôi nhà đã lưu giữ nhiều kỷ niệm thuở thiếu thời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chứng kiến những năm tháng miệt mài đèn sách, khổ công học hành của ông Nguyễn Sinh Sắc, sự trung hậu, đảm đang của bà Hoàng Thị Loan, chứng khiến sự lớn lên và trưởng thành của hai anh em Khiêm, Cung (Chủ tịch Hồ Chí Minh)

Đặc biệt ngôi nhà này là nơi bà Hoàng Thị Loan sinh người con thứ tư là cậu bé Nguyễn Sinh Xin và cũng là nơi bà đã trút hơi thở cuối cùng ở tuổi 33 vào ngày 22 tháng Chạp năm Canh Tý (tức 10/2/1901).

Gian bếp sinh hoạt thời thơ ấu của Bác Hồ 

Mâm cơm nhà Bác Hồ dưới chiếc giường tre đặt ở nhà bếp mái tranh, vách nứa 

Khung cửi dệt vải đan áo cho các con của bà Hoàng Thị Loan - mẹ Bác Hồ tại căn nhà đường Mai Thúc Loan

Nghiên mực, bút lông của cụ Nguyễn Sinh Sắc để trau dồi kinh sử 

Di tích thứ 2 là nhà lưu niệm Bác Hồ ở làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang. Đây là ngôi nhà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sống từ năm 1898 đến 1900, khi Người cùng anh theo cha về đây dạy học, tại làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang - nơi Bác Hồ được học những chữ Hán đầu tiên do thân sinh - cụ Nguyễn Sinh Sắc dạy

Năm 1898, sau khi thi Hội lần thứ 2 không đỗ, ông Nguyễn Sinh Sắc (thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh) đã được ông Nguyễn Sĩ Độ mời về nhà dạy học (tại làng Dương Nỗ). Hai anh em Khiêm, Cung theo cha về đây một phần để đỡ gánh nặng kinh tế gia đình, một phần để ông Sắc có điều kiện dạy học cho hai con 

Nhà lưu niệm Bác Hồ ở làng Dương Nỗ là một ngôi nhà tranh ba gian hai chái, vách ghép ván

Đồ đạc trong nhà đơn sơ giản dị, ở giữa kê bộ phản gỗ gõ để ông Sắc ngồi dạy học, hai bộ phản khác kê hai bên để cho học trò ngồi, ở góc trong, gian bên trái có kê giường gỗ, dát tre, là nơi Nguyễn Sinh Khiêm, Nguyễn Sinh Cung thường nằm

Những dấu xưa nơi Bác Hồ đã từng ngồi học trong lớp dạy chữ của cha. Tại lớp học chữ Hán trong ngôi nhà này, Bác Hồ đã được học những chữ Hán đầu tiên, đặt nền móng cho nền học vấn Hán học của Người

Hai trái hai đầu là nơi sinh hoạt và cất trữ thực phẩm của ba cha con. Nối với nhà chính là ngôi nhà ngang ba gian, mái lợp tranh, vách trát đất được sử dụng làm bếp sinh hoạt của gia đình

Ngôi nhà lưu niệm ở làng Dương Nỗ đã được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia theo Quyết định 296/VH-QĐ ngày 26/3/1990. Sau đó 3 năm, ngôi nhà lưu niệm Bác Hồ ở đường Mai Thúc Loan đã được Bộ Văn Hóa Thông tin công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia theo Quyết định số 74/VH-QĐ ngày 2/2/1993

Di tích lịch sử hệ thống di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Thừa Thiên Huế gồm 2 căn nhà trên vừa được xếp hạng Di tích Quốc gia Đặc biệt trong đợt 11 năm 2020 theo Quyết định số 2280/QĐ-TTg ngày 31/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ.

Theo Dân trí