Làng Thổ Hà (thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang) cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 45km, nằm dọc theo dòng chảy của bờ Bắc sông Cầu. Với ba mặt là mênh mông sông nước, khách vãn lai đến với “bán đảo” Thổ Hà hay người dân ra khỏi làng phần lớn đều phải đi đò.
Cổng làng Thổ Hà có kiến trúc đẹp, bề thế và vẫn mang nét đặc trưng của văn hóa truyền thống đồng bằng Bắc Bộ.
Đình Thổ Hà tiêu biểu cho không gian tâm linh, văn hóa của người Việt với nhiều nét kiến trúc mang đặc trưng của thế kỷ XVI. Ðình có quy mô lớn, bề thế thể hiện trình độ xây dựng đình khá cao của những người thợ thời xưa.
Vào thế kỷ 14, Thổ Hà đã từng là một trong các trung tâm làm gốm nổi tiếng nhất của người Việt. Gốm Thổ Hà có những đặc điểm riêng như không tráng men mà dùng kỹ thuật nung đến độ men của đất tự chảy ra, bởi vậy các sản phẩm có độ sành cao, tiếng kêu như chuông, màu men nâu đỏ mịn màng, ấm áp không nơi nào có được.
Tuy hiện nay người Thổ Hà không còn mặn mà với nghề gốm nhưng sự hưng thịnh xưa kia vẫn còn thể hiện qua các quần thể kiến trúc mà người dân Thổ Hà đã xây dựng.
Những bức tường ở Thổ Hà không trát vôi vữa mà được tận dụng từ chính những mảnh gốm, chum vại, tiểu sành bỏ đi mà kết hợp, đan xen với nhau tạo nên nét độc đáo cho ngôi làng.
Men theo từng con ngõ nhỏ và hẹp chỉ đủ 2 người đi bộ tránh nhau, những bức tường vẫn được đan cài răng lược bằng những mảnh gốm tạo cảm giác sâu hun hút.
Trục đường chính qua làng Thổ Hà chỉ có một con đường duy nhất. Từ đó, tỏa nhánh vào từng ngõ nhỏ, ngõ nào cũng hẹp, chỉ khoảng 1 - 1,5m như một thứ “đặc sản” của vùng quê giàu truyền thống văn hóa này.
Ông Trịnh Quang Sơn, một vị sư lò của làng kể rằng những con ngõ chính là điểm đặc biệt còn sót lại của một ngôi làng chiến đấu thời kháng chiến chống Pháp. Chính bởi ngõ nhỏ, sâu hun hút và thường không đi theo lối thẳng nên địch rất sợ không dám vào trong ngõ mà chỉ dám đi trên mái nhà. Giờ đây, kết cấu đặc biệt ấy cũng giúp cho việc truy bắt trộm, cướp dễ dàng.
Khi nghề gốm ở Thổ Hà không còn được hưng thịnh như trước, người dân nơi đây đã chuyển qua làm bánh đa nem và nhanh chóng nổi tiếng xa gần bởi độ dẻo dai, thơm ngon, hấp dẫn và giúp người dân có thu nhập ổn định.
Đến Thổ Hà vào buổi sáng khi mặt trời chưa đứng bóng sẽ thấy cảnh người dân nhộn nhịp phơi bánh.
Từng con ngõ hẹp đều được người dân tận dụng để phơi bánh, những phên bánh xếp ngang dọc tạo cho Thổ Hà một khung cảnh độc đáo và đẹp như một bức tranh.
Với tất cả những nét cổ kính trầm mặc, một bề dày lịch sử văn hóa lâu đời và sự sống vẫn nhộn nhịp, Thổ Hà như là một cây cầu nối liền hiện tại với quá khứ, là địa điểm thu hút nhiều nhà nghiên cứu, du khách trong và ngoài nước đến với nơi đây./.
Theo VOV.VN
