Pơ Thi được xem là một trong những lễ hội lớn nhất của người Jarai, quy tụ gần như đầy đủ những giá trị văn hóa đặc sắc nhất trong không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên.

Lễ diễn ra trong 2 ngày nhưng công tác chuẩn bị thì cách đó cả tháng. Dưới tán những cây Vông Đồng cổ thụ hơn trăm tuổi, khi trời còn chưa sáng, bà con dân làng đem trâu, bò ra hiến sinh. Cùng lúc ấy, những nhịp cồng chiêng nổi lên.

Người già, nhiều kinh nghiệm sẽ cầm chiêng to, người trẻ, ít kinh nghiệm thì cầm chiêng bé, theo nhịp mà đánh, hợp nhất thành điệu, thành bài. Âm trầm, âm cao, âm vang tới những vách núi xa xa, tới tận cổng trời, đánh động tới cõi của Yàng. 

Pơ Thi là lễ hội lớn nhất của các buôn làng người Jarai. Tại lễ hội, tất cả bà con dân làng cùng góp công, góp của để tạo nên một lễ hội thực sự với các hoạt động văn hóa đặc sắc như diễn tấu cồng chiêng, múa xoang, tạc tượng nhà mồ, dựng nhà mồ.

Xuyên suốt lễ hội, những ghè rượu cần cứ vơi lại đầy, tiếng cồng chiêng thâu đêm suốt sáng, những vòng xoang nối dài, chân dậm đều, tay cầm tay, đều thành một nhịp, chậm rãi từng bước và luôn di chuyển ngược chiều kim đồng hồ. Người tỉnh, người say; người thức, người ngủ, người sống, người chết đã không còn ranh giới trong Lễ Pơ Thi. 

Già làng Rơ Châm Đo, làng Pleikep Ping, xã Ia Mnông, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai, cho biết, qua nhiều thế hệ, Lễ Pơ Thi vẫn được bà con nơi đây duy trì bởi đó chính là linh hồn của văn hóa truyền thống người Jarai.

Cùng với các hoạt động văn hóa đặc sắc thì Lễ Pơ Thi chính là dịp thể hiện sự cố kết cộng đồng của người Jarai. Bà con dù ở buôn xa, làng gần khi nghe tin thì đều tìm cách về dự lễ hội.

Tại đây, không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được thể hiện một cách tự nhiên nhất, rõ nét nhất mà khó có thể có một lễ hội nào làm được. 

Theo Tiến sỹ Nguyễn Thị Kim Vân, nguyên Giám đốc bảo tàng tỉnh Gia Lai, vấn đề bảo tồn nét văn hóa truyền thống của Lễ Pơ Thi là rất cần thiết, cần có sự quan tâm và hiểu biết đúng về bản chất của lễ hội

Không đơn thuần chỉ là một cuộc chia ly giữa người sống và người đã khuất, Pơ Thi được xem là một Lễ hội văn hóa thực sự của người Jarai ở Tây Nguyên, nơi mà những nét văn hóa đặc sắc nhất được trình diễn. Lưu giữ được Pơ Thi chính là lưu giữ được không gian văn hóa truyền thống của người Jarai.

Công Bắc/VOV1