Văn hóa

Giá trị trường tồn của Di sản Thực hành Then

22:54 - 28/01/2020
Hát then đàn tính là một thể loại ca nhạc tín ngưỡng truyền thống của các dân tộc Tày, Nùng, Thái, xuất hiện lâu đời ở các tỉnh miền núi phía Bắc, trong đó xứ Lạng được xem là một trong những cái nôi của thể loại ca nhạc độc đáo này.

Di sản Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Then là tín ngưỡng cúng vía của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam. Người làm nghề tín ngưỡng cúng vía là các ông Then, bà Then. Ở Cao Bằng, ông Then còn được gọi là Dàng; ở Lạng Sơn, Dàng gọi là Then Tậc (tức Then đực). 

Hát Then là nghệ thuật âm nhạc trong nghi lễ tín ngưỡng Then. Hát Then quán xuyến toàn bộ quá trình hành lễ Then. Không có hát, không có đàn tính, không có xóc nhạc đệm cho hát trong quá trình hành lễ không gọi là Then. Đây là điều nổi trội về nghệ thuật làm cho Then trở thành hình thức thờ cúng có sức hấp dẫn rất lớn trong đời sống người Tày, Nùng, Thái. 

Nghệ nhân nhân dân hát Then Nông Thị Lìn, Cao Lộc, Lạng Sơn

Nghệ nhân nhân dân Nông Thị Lìn 73 tuổi ở thị trấn Cao Lộc chia sẻ, gia đình có bốn đời đều có người được cấp sắc làm thầy, nên từ nhỏ bà đã được nuôi dưỡng từ những làn điệu dân ca sli, lượn, then của các bà, các thầy tào... Sau này xuất giá về nhà chồng, bà cũng lại được kế thừa vì bên nhà chồng cũng nhiều đời kế tiếp nhau được cấp sắc hát then. 

Gần 20 năm nay, bất kể ngày nắng hay mưa, khi có người mời gọi, bà lại mang cây đàn tính đến các gia đình hát cho mọi người nghe nhân các dịp mừng nhà mới, mừng thượng thọ, mừng ngày cưới, lẩu then, hội then, an ủi người ốm, động viên người phiền muộn...  

Ngôn ngữ của lời then cổ cũng như then đặt lời mới thường mộc mạc, giàu hình ảnh rất gần gũi với cuộc sống đời thường, sử dụng ngôn từ tượng hình, tượng thanh, lối ví von so sánh phong phú. 

Nội dung các khúc hát then đều toát lên tư tưởng nhân văn sâu sắc, chứa đựng tình yêu thiên nhiên, tình yêu quê hương đất nước, tình yêu lứa đôi, mong ước mưa thuận gió hòa, lòng người an vui…

Lược bỏ đi những yếu tố tâm linh tín ngưỡng mang màu sắc mê tín, then thực sự là những khúc hát, điệu múa thuộc loại dân ca nghi lễ đáng được lưu giữ, bảo tồn, phổ biến rộng khắp, góp phần phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần nhân dân các vùng có di sản hát then, đàn tính. 

Nghệ sỹ ưu tú Phan Muộn, Phó giám đốc Trung tâm văn hóa tỉnh Lạng Sơn cho biết, nhiều năm trở lại đây, cùng với sự nỗ lực của ngành chức năng, thông qua các cuộc liên hoan hát then, đàn tính toàn quốc, phong trào hát then, đàn tính ở xứ Lạng đã có nhiều chuyển biến tích cực, với hàng trăm câu lạc bộ hát then, đàn tính được thành lập từ nông thôn đến thành thị. 

Đặc biệt, các trường học từ bậc tiểu học đến phổ thông trung học ở xứ Lạng đã gắn việc gìn giữ phổ biến hát then, đàn tính với phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, hoạt động giáo dục truyền thống và hoạt động ngoại khóa trong mỗi tháng. 

Làn điệu Then lúc trầm, lúc bổng, lúc thiết tha, dìu dặt, lúc lại dồn dập… hòa quyện với tiếng đàn tính đã tạo cho Then có sức lôi cuốn kỳ lạ, khích lệ tinh thần mọi người thêm vui vẻ, xua tan phiền muộn, sự cực nhọc trong cuộc sống, hướng tới những điều tốt đẹp, hoàn thiện.

 Ông Nguyễn Phúc Hà - Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Lạng Sơn khẳng định, thực hành Then thực sự đã lan tỏa trong đời sống tinh thần của người Tày, Nùng, Thái, phản ánh mối quan hệ giữa con người, thế giới tự nhiên và vũ trụ. Nhờ các chức năng văn hóa xã hội, Then góp phần giáo dục đạo đức, lối sống nhân đạo và bảo vệ các phong tục và truyền thống văn hóa ở Việt Nam. Ngay sau khi được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, thời gian tới tỉnh Lạng Sơn sẽ tiếp tục thực hiện các biện pháp cần thiết nhằm bảo vệ các giá trị của thực hành Then, như xây dựng đề án bảo tồn phát huy di sản thực hành Then, xây dựng các phong trào phát huy các di sản Then để phục vụ tốt các nhiệm vụ chính trị để quảng bá di sản để phục vụ phát triển kinh tế văn hóa xã hội của địa phương./.

Văn Hiếu/VOV1


Tỉnh thành Lạng Sơn

Lạng Sơn
"Ai lên xứ Lạng cùng anh/Bõ công bác mẹ sinh thành ra em".

Điểm đến Lạng Sơn Xem thêm

Mẫu Sơn
Mẫu Sơn được biết đến là khu nghỉ dưỡng từ thời Pháp thuộc, nằm ở tỉnh Lạng Sơn.
Ải Chi Lăng
Với địa thế hiểm yếu, Ải Chi Lăng được coi là bức tường thành tự nhiên ngăn chặn các cuộc xâm lăng từ phương Bắc.
Thung lũng hoa Bắc Sơn
Với bạt ngàn hoa trên nền những dẫy núi đá vôi hùng vĩ, thung lũng hoa Bắc Sơn đã đẹp lại còn thú vị hơn với những trang trí mùa...
 Lên Mẫu Sơn
Chúng tôi lên Mẫu Sơn. Cảm giác từ trên cao nhìn xuống bốn bề núi non trùng điệp trong mây thật đặc biệt. Con đường dài trên 15...
Đền Tả Phủ - Lạng Sơn
Đền Tả Phủ nằm ở trung tâm phố chợ Kỳ Lừa thuộc phường Hoàng Văn Thụ được xây từ năm Chính Hòa thứ 4 (1683) thờ Tả đô đốc Hán...
Ghé thăm Di tích danh thắng Tam Thanh
Di tích Tam Thanh nằm trong quần thể di tích danh thắng Nhị - Tam Thanh, núi Tô Thị, Thành Nhà Mạc, là “Đệ nhất bát cảnh” trong...
Vẻ đẹp Bắc Sơn
Với những người yêu nhiếp ảnh và những người có đam mê du lịch thì cái tên thung lũng Bắc Sơn không còn xa lạ.
Để Lễ hội Gội đầu trở thành sản phẩm du lịch độc đáo
Việt Nam có 54 dân tộc anh em, mỗi dân tộc đều có những đời sống văn hóa tinh thần cùng những hoạt động văn hóa tín ngưỡng đặc...
Lạng Sơn: Điểm đến du lịch tâm linh trong dịp Tết Nguyên đán
Một trong những điểm hấp dẫn du khách đến với Lạng Sơn mỗi dịp Tết đến, Xuân về là các lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn...

Ẩm thực Lạng Sơn Xem thêm

Đặc sản xứ Lạng nhất định phải thử
Vịt quay; phở chua; nem nướng Hữu Lũng; bánh ngải... là những đặc sản nhất định phải thử khi đến xứ Lạng.
Măng vầu xào thịt lợn hun khói - món ngon khó cưỡng của người Lạng Sơn
Người dân vùng cao Lạng Sơn chỉ cần vào rừng đào những búp măng nằm ẩn dưới lớp lá cây là đã có món ngon.
Ngon nức tiếng 5 đặc sản ở Lạng Sơn
Lạng Sơn không chỉ có núi non hùng vĩ, cảnh đẹp thơ mộng níu chân du khách. Nơi đây còn có những món ngon đặc sản, cũng chính là...
Bún ngô - Món quà ẩm thực Xứ Lạng
Nếu miến dong là tặng phẩm của đất Cao Bằng, bánh đa cua là đặc sản của Hải Phòng thì khi đến với Xứ Lạng, du khách có thể mua...
Lên Mẫu Sơn thưởng thức gà sáu cựa
Đỉnh Mẫu Sơn (Lạng Sơn) cao hơn 1.500m so với mực nước biển, là xứ sở của mây, gió và sương mù quanh năm. Nơi đây không chỉ khí...
Những món ăn đặc sản của người Tày, Nùng ở Lạng Sơn
Lạng Sơn là mảnh đất sinh sống chủ yếu của các dân tộc Tày và Nùng, hai dân tộc này đã có công khai khẩn đất đai vẽ nên hình hài...
Đặc sản Lạng Sơn: Bánh áp chao ngày đầu đông lành lạnh tuyệt ngon
Bánh áp chao là một đặc sản có cái tên và hương vị lạ lùng khiến du khách ấm lòng ngày đông giữa phố phường Lạng Sơn tấp...
Những món ăn đặc sản của người Tày, Nùng ở Lạng Sơn
Lạng Sơn là mảnh đất sinh sống chủ yếu của các dân tộc Tày và Nùng, hai dân tộc này đã có công khai khẩn đất đai vẽ nên hình hài...
“Pẻng tải” - Món bánh đen sì, ngọt mà không ngấy của người Tày - Nùng
“Pẻng tải” (bánh gai) là món bánh quen thuộc không thể thiếu trên mâm cúng gia tiên của người Tày - Nùng (Lạng Sơn) dịp Rằm tháng...

Trải nghiệm Lạng Sơn Xem thêm

Hấp dẫn trải nghiệm 'Lạng Sơn - Đêm huyền bí'
Bên cạnh tiềm năng du lịch tâm linh, du lịch mua sắm vùng biên mậu, tỉnh Lạng Sơn còn sở hữu hệ thống hang động đẹp, trong đó...
Chinh phục đỉnh Phia Po
So với những địa điểm nổi tiếng được giới trẻ đam mê trekking (loại hình thể thao leo núi) liệt kê vào danh sách "phải chinh...
Bắc Sơn rực rỡ mùa vàng
Cứ đến mùa lúa chín, thường tháng 7 và tháng 11 dương lịch hàng năm, cả thung lũng khoác lên một màu vàng óng, rực rỡ.
Ảnh: Ngỡ ngàng vẻ yên bình ở làng đá nơi biên giới xứ Lạng
Chìm trong không gian của đá, làng đá Thạch Khuyên, xã Xuất Lễ, huyện Cao Lộc (Lạng Sơn) mang vẻ đẹp nguyên sơ, yên bình nơi biên...
Lạng Sơn có thung lũng hoa lớn nhất Việt Nam
Được mở rộng diện tích gấp 5 lần so với năm 2017, Thung lũng hoa Bắc Sơn hiện có diện tích 20ha, là thung lũng hoa lớn nhất Việt...
Kinh nghiệm du lịch Lạng Sơn từ A đến Z
Làm thế nào để có một chuyến du lịch Lạng Sơn trọn vẹn? Hãy cùng tìm hiểu những gợi ý nhỏ sau đây:

Cẩm nang du lịch Lạng Sơn Xem thêm

Những kinh nghiệm du Lịch Bắc Sơn – Lạng Sơn không thể bỏ qua
Bắc Sơn – “Quê hương cách mạng, quê hương anh hùng” là cái tên không xa lạ trong các trang sử sách lừng lẫy của dân tộc, là huyện...
Điểm danh 4 "Vạn Lý Trường Thành" nổi tiếng của Việt Nam
Không cần đi đâu xa, 4 địa danh được coi là "Vạn Lý Trường Thành Việt Nam" cũng đẹp mê hồn, đủ sức cho bạn những trải nghiệm khó...
Mẫu Sơn trắng xóa trong băng giá
Nhiệt độ sáng 31/12 tiếp tục xuống âm một, băng trên đỉnh Mẫu Sơn (Lạng Sơn) kết dày hơn, tạo nhiều hình thù kỳ lạ.
Đến xứ Lạng, đừng bỏ qua những điểm dừng chân này
“Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa/ Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh”, chỉ 1 câu ca dao mà đã nói lên nét đẹp của xứ Lạng.