Chúng tôi bắt đầu hành trình khám phá vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa, con người từ xã Bản Hồ - nơi hạ nguồn suối Mường Hoa.

Bản Hồ là hạ nguồn của suối Mường Hoa, nơi đây có những bản làng người Tày, người Dao sinh sống. Đặc trưng ở Bản Hồ là những nếp nhà sàn truyền thống của người Tày xen với nhà trệt của người Dao. Các thôn, bản nằm men theo chân núi, xen lẫn với ruộng bậc thang. Nơi đây gần như là địa phương đầu tiên ở Sa Pa biết làm du lịch cộng đồng. 

Homestay xen lẫn trong các bản, làng dọc suối Mường Hoa ấn tượng và hấp dẫn du khách.

Theo ông Đào A Khởi, Chủ tịch UBND xã Bản Hồ, đầu những năm 2000, xã Bản Hồ có 29 homestay nhưng không đủ đáp ứng nhu cầu ăn, nghỉ của khách du lịch. Khi đó, du lịch cộng đồng ở Bản Hồ được giới chuyên môn đánh giá có tiềm năng lớn nhất khu vực hạ huyện Sa Pa, bởi phong cảnh nguyên sơ và nét văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc. Từ khi triển khai đầu tư một số dự án thủy điện đã làm mất đi sự bình yên vốn có của bản làng, phá vỡ cảnh quan du lịch, dòng suối Mường Hoa ngổn ngang đất đá. Vài năm trở lại đây, du lịch cộng đồng đã có dấu hiệu phục hồi, người dân Bản Hồ ngày càng biết gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa, ẩm thực phong phú… khiến nơi đây vẫn luôn là điểm đến hấp dẫn nơi hạ nguồn suối Mường Hoa.

Thung lũng dọc suối Mường Hoa gồm các xã Hầu Thào, Tả Van, Lao Chải với danh thắng ruộng bậc thang cấp quốc gia và bãi đá cổ Sa Pa nổi tiếng. Những phong cảnh tuyệt đẹp cùng nét văn hóa độc đáo của dân tộc Mông, Dao, Giáy…được du khách trong và ngoài nước tìm đến khám phá, trải nghiệm. Sa Pa có nhiều ruộng bậc thang nhưng đẹp nhất, lớn nhất chỉ có hệ thống ruộng bậc thang dọc thung lũng Mường Hoa. Công trình kỳ vỹ do chính bàn tay con người tạo nên được coi là biểu tượng của du lịch Sa Pa. Ruộng bậc thang thung lũng Mường Hoa mùa nào cũng đẹp, nhưng bắt đầu hút khách vào mùa nước đổ (tháng Tư hằng năm), khi người dân bắt tay vào canh tác mùa vụ mới. Mùa hè, cả thung lũng tràn ngập sức sống bởi màu xanh mướt của lúa đương thì con gái. Sang thu, lúa chín, cả thung lũng ngả sang màu vàng, đây cũng là thời điểm thung lũng Mường Hoa đẹp nhất trong năm.

Dọc hai bên bờ suối, những ngôi nhà của người Giáy, người Mông bám theo sườn núi hình cánh cung, thấp thoáng trong mây, ôm trọn dòng suối Mường Hoa luôn trở thành chủ đề sáng tác của những nhiếp ảnh gia, đồng thời được du khách, đặc biệt là khách quốc tế tìm đến khám phá.

Người Mông, người Giáy… ở Hầu Thào, Tả Van, Lao Chải nhiều năm nay đã chú trọng đầu tư, phát triển mô hình du lịch cộng đồng. Đặc biệt là ở xã Tả Van, văn hóa đặc trưng của người Giáy được gìn giữ gần như nguyên vẹn. Ngoài xây dựng homestay, nuôi gà đen, lợn cắp nách, trồng rau, dệt lanh, thêu thổ cẩm, làm đồ lưu niệm bán cho khách; các đội văn nghệ dân gian cũng được thành lập, luyện tập để biểu diễn hát then, hát lượn, múa sạp, xòe quạt… phục vụ du khách. Anh Hoàng Văn Phui, Đội trưởng Đội văn nghê dân gian thôn Tả Van Giáy 2 bộc bạch: Xuất phát từ việc sưu tầm, bảo tồn các điệu hát, múa dân gian cùng nhu cầu thưởng thức văn nghệ của du khách, các đội văn nghệ đã được thành lập và hoạt động hiệu quả, góp phần quảng bá nét đẹp, các giá trị văn hóa, đồng thời thu hút ngày càng nhiều du khách.

Xòe là nét đẹp cần gìn giữ của người Giáy xã Tả Van.

Sắp tới, Dự án Công viên văn hóa Mường Hoa với lối thiết kế hài hòa với thiên nhiên, địa hình và cộng đồng được xây dựng và đưa vào hoạt động sẽ trở thành điểm nhấn nơi thượng nguồn suối Mường Hoa, giúp du khách có những trải nghiệm độc đáo, đắm chìm trong dòng lịch sử văn hóa và lối kiến trúc bản địa.

Nói về Dự án Công viên văn hóa Mường Hoa, ông Hà Văn Thắng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Khi dự án hoàn thành sẽ cung cấp địa chỉ nghỉ dưỡng lý tưởng, đồng thời tạo điểm nhấn, tôn vinh cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp cũng như di sản văn hóa độc đáo của đất và người Sa Pa. Qua đó, đem đến trải nghiệm độc đáo về phong tục, tập quán, lối sống cũng như nét sinh hoạt hằng ngày của các dân tộc thiểu số sống dọc thung lũng Mường Hoa.

Suối Mường Hoa chảy mãi, thung lũng Mường Hoa tươi đẹp, con người nơi đây hằng ngày gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống để thu hút khách, phát triển mô hình du lịch cộng đồng. Nếu khai thác hiệu quả tiềm năng về thiên nhiên và những giá trị văn hóa bản địa, cuộc sống người dân dọc suối Mường Hoa sẽ càng khởi sắc nhờ du lịch./.

Đức Phương, báo Lào Cai