Khoảng cuối tháng 10, đầu tháng 11 Âm lịch hàng năm, khi cây lúa trên rẫy chín vàng, ngào ngạt hương thơm, các gia đình người Cor bắt đầu thu hoạch. Lúa, nếp gặt xong được bà con cất giữ trong nhà. Kết thúc vụ mùa, dân làng họp lại và định ngày tổ chức Tết Ngã rạ để tạ ơn ông bà tổ tiên, thần linh đã phù hộ cho dân làng. Lễ Tết Ngã rạ (saaniq) gồm hai phần chính là lễ và hội.
Ngày đầu tiên, dân làng rủ nhau đi lấy lúa thiêng trên rẫy về làm lễ cúng thần. Già làng là người đi lấy lúa thiêng đầu tiên, sau đó các gia đình khác trong thôn, bản lần lượt lên rẫy lấy lúa thiêng... Buổi chiều, các chị, các mẹ quây quần bên nhau giã gạo nếp làm bánh lá đót, bánh lá tốp. Vừa làm, họ cùng nhau hát những làn điệu dân ca của dân tộc mình. Cánh trai tráng, đàn ông trong làng thì đan vỉ tre để bày lễ vật cúng. Không khí lễ hội rộn ràng, kéo dài thâu đêm suốt sáng.
Đan rổ tre để cúng Tết Ngã rạ
Ngày thứ hai, từ sáng tinh mơ, mọi người trong làng tất bật chuẩn bị lễ cúng. Đầu tiên là lễ cúng Nữ thần diễn ra vào 4 giờ sáng với lễ vật gồm chim, thú rừng, trầu rượu… được bày trên lá chuối rừng. Tiếp đến là Lễ cúng Nam thần với vật cúng là heo, gà còn sống. Cúng xong, vật cúng được đem đi giết mổ, luộc chín để làm lễ cúng tổng thể diễn ra sau đó với nghi lễ cúng các thần linh, ông bà, tổ tiên... Sau khi cúng xong, chủ nhà lấy lễ vật đã cúng cho người nhà ăn phép, mời bà con dân làng đến cùng nhau ăn uống, chúc nhau nhiều may mắn.
Lễ vật cúng trong rổ của người Cor
Tối đến, các gia đình tập trung về nhà già làng để làm lễ cúng ma Ga-ru, người Cor gọi là “cúng đổi ma”. Các gia chủ mang theo các loại bánh trái và chân gà đã cúng của gia đình mình đến nhờ già làng xem quẻ tốt, xấu. Già làng sẽ cúng cầu xin thần linh phù hộ cho dân làng bội thu trong vụ mùa sau. Sau nghi lễ Tết Ngã rạ mọi người đi dạo quanh làng, bản, đến từng nhà thăm hỏi, chúc tụng nhau, đôi khi còn được gia chủ mời dùng cơm lúa mới…
Mâm cơm trong ngày Tết Ngã rạ
Nghi lễ cúng của người Cor trong Tết Ngã rạ
Kết thúc phần lễ, già trẻ, trai gái người Cor trong trang phục truyền thống đắm chìm trong không gian rộn ràng của ngày hội Tết Ngã rạ. Tất cả quây quần bên cây nêu cao vút, dựng giữa sân làng. Dân làng cùng nhau nhảy múa, hòa nhịp cùng tiếng trống, tiếng chiên rộn vang khắp núi rừng. Trai, gái trong làng ngân nga các làn điệu dân ca Xà ru, A giới. Xen kẽ trong phần hội của Tết Ngã rạ, là những cuộc tranh tài đẩy gậy, bắn nỏ, đấu chiêng... Màn đấu chiêng diễn ra sau cùng với phần so tài của chàng trai trẻ trong làng. Đến ngày cuối cùng của Tết Ngã rạ, người dân cùng nhau đi lao động phép trên nương, rẫy; ươm, tỉa những hạt giống đầu tiên trên đất mới, khởi đầu một năm mới với bao kỳ vọng về một vụ mùa no đủ.
Sau phần nghi lễ, dân làng mời nhau uống rượu cần, mở hội
Tết Ngã rạ là nét văn hóa độc đáo của người Cor, phản ánh tín ngưỡng thờ Thần Lúa. Đây là dịp cháu con, dân làng quây quần bên nhau, truyền cho nhau ngọn lửa, cùng gìn giữ những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc mình.
Vinh Thông/VOV miền Trung
