Quả nhót có thể ăn được từ khi quả còn xanh, to bằng đầu ngón tay cho đến khi quả chín cây có mầu đỏ tươi. Nhót thường có 2 loại chính là nhót chua và nhót ngọt. Cây nhót bắt đầu có quả non từ khoảng tháng 12, tháng một và chín rộ khoảng tháng 2 đến tháng 3. 

Để có một bữa nhót chua, bà con phải chuẩn bị tương đối cầu kỳ từ nhót quả xanh, các loại rau bắp cải, rau thơm, tỏi, gừng ghém, cho đến bát nước chấm (mà người dân nơi đây gọi là chẳm chéo).

Quả nhót xanh 

Trước khi ăn chua nhót xanh, cần mang nhót ra cọ rửa sạch lớp vẩy bên ngoài. Nguyên liệu dùng để ăn ghém với món nhót xanh không thể thiếu là lá bắp cải, lá tỏi, rau mùi hoặc lá đu đủ xanh, củ gừng tươi thái lát và không thể thiếu bát muối ớt để chấm. Bát muối ớt thì phải có: ớt, củ tỏi, mák khén, tất cả đều được nướng  trên than củi cho thơm, sau đó trộn với muối trắng rang lên, mỳ chính rồi trộn vào, rã nhuyễn thành một bát chẳm chéo thơm ngon, cay cay, hăng hăng, mặn mà… thì mới gọi là một bữa chua nhót đầy đủ nguyên liệu.

Nước chấm của món chua nhót ngoài chấm muối ớt, người Thái Sơn La còn có thể chế biến nhiều loại nước chấm khác nhau tuỳ theo ý thích của từng người. Như nước chấm được làm từ gừng giã với ớt, tỏi, rau thơm, mỳ chính, hoà với nước mắm để thành một bát nước chấm đủ vị thơm ngon.

Một mâm ăn chua nhót đầy đủ 

Hoặc có nơi lại thích ăn nhót xanh ghém các loại lá rau xanh và chấm với “thúa ố” là loại tương thối của người Thái được trộn với gia vị như: ớt bột, tỏi rã nhuyễn, mỳ chính, mák khén (tiêu rừng), lá chanh… có mùi vị đặc trưng riêng. 

Tuy nhiên, món chua nhót này không phải để dùng trong bữa cơm chính, mà thường sau bữa cơm trưa, lúc trời nắng, đông người thì mới bày ra ăn như một món tráng miệng. Cứ khi nhà nào bày mâm chua nhót ra ăn, nhà trên nhà dưới, bà con trong bản không quên mời gọi nhau cùng ăn cho vui, qua đó càng thắt chặt thêm tình làng nghĩa xóm.

Trước đây, thường chỉ có đồng bào Thái có thói quen ăn chua nhót. Nhưng nhờ vị chua cay, chát ngọt đậm đà quyến rũ của nó mà món ăn chua này đã trở thành khoái khẩu của nhiều người dân Sơn La nói chung.          

Một hàng nhót bày bán ở chợ 

Xuất phát từ thói quen và nhu cầu ăn nhót ngày càng nhiều của người dân Sơn La, nên cứ đến mùa nhót, các lái buôn thường xuyên đến tận các bản vùng sâu, vùng xa thu mua nhót về bán. Và hầu hết ở các chợ nông sản của thành phố Sơn La đều thấy bày bán nhót, kèm theo đầy đủ các loại rau ăn ghém và muối ớt để chấm.

Với giá bán đầu vụ khoảng từ 200.000 đến 300.000 đồng/kg nhót xanh, người trồng nhót và người buôn bán nhót ở Sơn La cũng có nguồn thu nhập đáng kể cho gia đình mình. 

Nếu có dịp lên thăm vùng đất Sơn La hãy một lần thưởng thức món chua nhót chẳm chéo, một món ăn quen thuộc khoái khẩu của người Thái ở vùng đất này.

PV / VOVTV