Về Đồng Xuân với cánh đồng đôi bờ sông Con, sau mùa lúa chín, người dân trồng các loại hoa màu như: đậu phộng, đậu xanh, đậu nành… Người dân ở đây dùng đậu làm các món ăn truyền thống, trong đó đặc biệt là món bánh ba đậu.

Theo lời kể của ông bà, hồi chiến tranh khổ lắm, đám giỗ, lễ lộc nhà nào cũng giáo một chảo ba đậu trước để cúng ông bà, sau là để mời khách. Món này nguyên thủy chỉ có gạo và đậu phộng, về sau thêm đậu xanh, đậu nành để tăng hương vị, nên có tên gọi: Ba đậu.

Bánh ba đậu, món ngon dung dị. Ảnh: Bích Ngân

Muốn làm ba đậu, trước hết phải ngâm gạo, đậu xanh, đậu nành qua đêm, riêng đậu phộng rang lên ngả màu cánh gián, để cho ba đậu khi thành phẩm có màu đẹp hơn. Sau khi xay nhuyễn hỗn hợp gạo và ba loại đậu, bắc chảo lên bếp phi thơm ít hành rồi cho toàn bộ hỗn hợp vào chảo lớn, nêm nếm gia vị cho vừa miệng.

Món này kỳ công là ở công đoạn giáo bột, dùng hai chiếc đũa kẹp to bản khuấy đều đến lúc hỗn hợp sôi thì kẹp bột luôn tay, nếu không sẽ đóng cục ngay. Đến khi bột đặc, chín dậy mùi thơm thì trải ba đậu ra mâm, nia có lót lá chuối, để nguội, cắt hình thoi và thưởng thức.

Để tăng hương vị món ăn, nhiều người khử dầu phộng thật tới, tao thịt băm với hẹ tươi thoa đều lên từng miếng bánh. Vị béo bùi của đậu, vị ngọt của thịt băm quyện với mùi thơm của hẹ, thêm ít nước mắm tỏi khiến người ta không thể dừng đũa. Chị Kim Thùy ở Tuy Hòa, “fan” của món này tâm sự: “Mỗi lần có bạn về Đồng Xuân, kiểu gì tôi cũng gửi mua ba đậu. Tôi nhớ, thèm vị ngậy, bùi đặc trưng của ba đậu”.

Giữa thị trường các loại bánh kẹo hiện đại, món ba đậu như một nốt trầm mang hương vị dân gian, nhắc nhớ về một thời gian khó, tuổi thơ thiếu thốn. Ký ức của nhiều người con Đồng Xuân xa quê ngày trước là khom lưng hái đỗ trên rẫy, những đêm trăng gặt lúa ngoài đồng, phụ mẹ xay bột bằng cối đá… và ngồi chồm hổm bên bếp lửa nghe mùi thơm của ba đậu chín tới.

Trên mâm cỗ cúng ông bà của người Đồng Xuân, bên cạnh các loại bánh khác luôn có ba đậu. Một nét văn hóa truyền thống đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân nơi đây.

Theo Báo Phú Yên