Với tuổi đời trên 500 năm và đã được xếp hạng di tích quốc gia, làng cổ Phước Tích đang dần trở thành điểm du lịch hấp dẫn du khách trong nước và nước ngoài đến khám phá và trải nghiệm. 

Cây đa đầu làng Phước Tích 

Làng cổ Phước Tích nay thuộc xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, nằm giáp ranh giữa 2 tỉnh Thừa Thiên - Huế và Quảng Trị. Theo sử sách, Phước Tích được thành lập từ năm 1470 dưới thời Lê Thánh Tông và được bao bọc hầu như toàn bộ bởi dòng sông Ô Lâu huyền thoại, nước sông luôn trong xanh khiến nơi đây gần như một hòn đảo, quanh làng  có di tích 12 bến nước tượng trưng cho 12 con giáp.

Hơn 5 thế kỷ tồn tại, trải qua các cuộc chiến tranh binh lửa và sự tàn phá của thiên nhiên. Có thể nói, Phước Tích vẫn giữ gìn gần như nguyên vẹn vẻ đẹp nguyên sơ của làng quê Việt với phong cảnh hữu tình, không gian yên ả, với cây đa, bến nước, sân đình… Qua đó, làng cổ Phước Tích đẹp như một bức tranh cổ của làng quê Việt Nam.

Một trong số những ngôi nhà rường cổ kính có tuổi đời hàng trăm trong làng Phước Tích

Đến thăm làng cổ Phước Tích, du khách không khỏi ngỡ ngàng khi ngắm những ngôi nhà rường cổ kính với lối kiến trúc nghệ thuật đặc sắc ẩn hiện bên dòng sông trong xanh, hiền hòa, dịu mát. Thăm làng, du khách cũng có dịp được khám phá, trải nghiệm cuộc sống thanh bình của một miền quê yên ả, gần gũi, thân thiện là sự kết hợp hài hòa giữa trời, đất và con người.

Ngay đầu làng, được ngắm cây thị cổ thụ khoảng 700-800 năm tuổi và ngôi miếu thờ thần linh. Ông Nguyễn Hồng Thắng, Giám đốc Ban Quản lý Di tích kiến trúc nghệ thuật làng cổ Phước Tích, cho biết: "Đặc điểm ở làng cổ Phước tích là có sông bao quanh khoảng 2/3 làng thì như vậy bao giờ người ta cũng hướng ngôi nhà mình ra bờ sông vì vào đây họ không có khái niệm làm nhà theo hướng Nam hay Đông Nam từ đầu làng hay cuối làng đều hướng theo 1 sông bao bọc. Do tập tục người dân nghĩ rằng những hướng tốt ở trước đó là có thủy tụ, là nơi có nước. Thủy tụ là đặc điểm mà người dân tin tưởng rằng sẽ tạo nên sự thịnh vượng cho gia chủ của ngôi nhà."

Đường làng và những ngôi nhà Rường được ngăn cách với nhau bởi những khu vườn rộng

Đi vào trong làng ấn tượng nhất là những ngôi nhà cổ hàng trăm năm tuổi, những khu vườn rộng rãi với những cây cổ thụ xanh tốt, cây hoàng lan hơn 100 tuổi trước nhà mệ Tràng đến mùa vẫn nở hoa thơm ngát, hay cây tùng, mai, mít… vẫn đổ bóng xuống làng quanh năm.

Điều lý thú là những ngôi nhà rường ở Phước Tích không ngăn cách bằng hàng rào xây gạch và có cổng mà chỉ cách nhau một khu vườn rộng với những hàng rào hở bằng cây chè tàu xanh mướt được cắt tỉa gọn gàng, uốn lượn theo trục đường làng, ngõ xóm và lối đi vào cổng nhà tạo nên sự hấp dẫn kỳ lạ hòa quyện với cảnh quan thiên nhiên.

"Làng Cổ Phước Tích là làng có lâu đời trên 500 năm. Ở đây có nghề gốm truyền thống nên từ đó người dân ở đây có được kinh tế mà xây dựng được 1 quần thể nhà Ruờng. Hiện nay quần thể nhà rường của Phước Tích còn được 20 ngôi nhà là nhà ở của người dân và hơn 10 ngôi nhà thờ họ. Đa số những nhà này chủ yếu là gỗ mít. Đặc biệt ở đây nhà ruờng là truyền thống kiến trúc dân gian của Thừa Thiên Huế" - ông Thắng nói.

Bên trong những ngôi nhà rường cổ là hệ thống kiến trúc gỗ tinh tế, từ hệ thống vì kèo, xà, cửa, hoành phi, câu đối cho tới bàn ghế, tràng kỷ, bô ngựa (phản), bàn thờ, tủ…đều được trạm khắc kĩ lưỡng, tinh xảo không thua kém gì các kiến trúc gỗ ở Hoàng cung triều Nguyễn, đã trở thành bảo tàng của từng gia đình dòng họ. Tổng thể ngôi nhà rường được quy hoạch theo kiến trúc của thuật phong thủy, trước cửa nhà luôn có bức bình phong đóng vai trò chắn gió độc và ngăn chặn tà ma xâm nhập vào ngôi nhà. Dưới chân bình phong là một bể nước tạo ra từng chấn phong thủy.

Một ngôi nhà rường khác cũng rất có giá trị là nhà rường của gia đình ông Hồ Văn Tế. Gia đình ông dùng hòn non bộ lớn và hồ nước nuôi cá trước cửa nhà để thay cho tác dụng của tấm bình phong thông thường.

Bên ngôi nhà rường của gia đình ông Hồ Văn Tế

Nhìn cảnh quan cả ngôi nhà người ta dễ hình dung ra được tâm hồn và phong cách sống của chủ nhân. Ngôi nhà đã thể hiện rất rõ sự hòa hợp giữa đời sống con người và cây cỏ, giữa nếp sống tinh thần và vật chất. Tất cả đều bổ sung cho nhau để tạo nên sự cân bằng trong cuộc sống. 

"Những ngôi nhà rường  ở đây thường được đặt trong không gian rộng có cây cối bao quanh. Người ta thường hay nói là thượng chua mẹ mít. Chua là cái dầm thường gọi là chua. Còn những cái cột, bức trên trần nhà gọi mà mít. Mít này thường được lấy ở trên rừng về gọi là mít nải. Mít nải có tính giá trị cao không bị mối mọt nên nó được bền vững theo thời gian" - ông Tế cho biết.

Làng cổ Phước Tích là ngôi làng cổ thứ hai (sau làng cổ Đường Lâm - Hà Nội) được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích cấp quốc gia vào năm 2009. Việc đầu tư phát triển du lịch nơi đây đang được chính quyên địa phương trùng tu và phát triển gắn liền với việc bảo vệ, tôn tạo tài nguyên môi trường, bảo tồn được các giá trị về tự nhiên, văn hóa, xã hội.

Thu Hằng, vovworld.vn