Cách trung tâm Hà Nội hơn 20km, chùa Đậu còn có tên gọi khác là Pháp Vũ Tự, thờ nữ thần Pháp Vũ trong hệ thống Tứ Pháp. Nơi đây còn nổi tiếng với nhục thân của hai vị thiền sư là Vũ Khắc Minh và Vũ Khắc Trường. Từ xa xưa, chùa Đậu vẫn là địa điểm tâm linh mà các đời Vua Chúa thường lui tới để cầu mong cho quốc thái dân an, và được mệnh danh là “ đệ nhất đại danh lam”.

Người dân nô nức lễ chùa

Hội chùa Đậu diễn ra trong 3 ngày (từ 8-10 tháng Giêng hằng năm), nhưng thường thì từ mùng 1 Tết đã tấp nập dân làng đến vãn cảnh lễ chùa, sau đó càng gần chính hội thì càng đông du khách từ khắp nơi đổ về chiêm bái, thưởng ngoạn. Rảo bước trên con đường làng Gia Phúc, xã Nguyễn Trãi, nơi dẫn vào chùa Đậu, từ xa, chúng tôi đã nghe văng vẳng tiếng chuông chùa ngân vang từng hồi thanh tịnh, rồi dòng người đổ về các ngả dẫn vào chùa ngày một đông đúc, náo nhiệt.

Mọi ngả dẫn vào chùa đều đông nghẹt khách tham quan, vãn cảnh

Như mọi năm, điểm nhấn của hội chùa Đậu là nghi lễ rước kiệu từ các thôn trong làng về chính điện vốn thường diễn ra ngày 9 tháng Giêng, sau ngày khai hội. Theo truyền thống, kiệu của 9 thôn sẽ do các thanh niên trai tráng trong làng rước vào sân chùa rồi xô, đẩy, xoay tròn trước khi bước vào chính điện. Tương truyền, kiệu của thôn nào xoay tít hơn thì thôn ấy năm mới sẽ may mắn, mùa màng bội thu, sung túc cả năm…

Bác Tạ Đăng Bôn, thành viên Ban Chấp tác lễ hội chùa Đậu

Tuy nhiên, theo chia sẻ của bác Tạ Đăng Bôn, thành viên Ban Chấp tác lễ hội chùa Đậu, lễ rước kiệu năm nay sẽ chỉ quy tụ được 2 thôn tham gia, thay vì đầy đủ 9 thôn như thông lệ hằng năm. Nguyên nhân là do việc trùng tu cổng tam quan đang tiến hành dang dở khiến diện tích chùa bị thu hẹp lại, buộc các thành viên ban tổ chức phải giảm quy mô nghi lễ rước kiệu thường niên.

Việc trùng tu cổng tam quan khiến nghi lễ rước kiệu giảm bớt quy mô so với mọi năm

Dù có giảm quy mô nghi lễ rước kiệu truyền thống, nhưng không vì thế mà không khí lễ hội bớt hào hứng. Dòng người đổ về chùa ngày một đông đúc, trong đó có các cụ cao niên, nam thanh nữ tú và trẻ nhỏ. Tất cả đều nô nức trảy hội tạo nên một sự hứng khởi đầu xuân, một thông điệp năm mới an lành.

Các cụ bà say sưa tái hiện nghi lễ gọi đò truyền thống tại hội chùa 

Nếu dự hội chùa Đậu lần đầu, hẳn các bạn sẽ ngạc nhiên khi biết rằng đến đây lễ chùa không được thắp hương, không đốt vàng mã và càng không được ăn vận trang phục không nghiêm túc. Có mặt ở chính điện vào lúc ban tổ chức thực hiện các nghi thức khai hội, chúng tôi tận mắt chứng kiến bác Tạ Đăng Bôn, thành viên trong Ban chấp tác mời một bạn nữ rời khỏi chùa do mặc trang phục không đúng mực. Đây có lẽ là một trong những ngôi chùa thực hiện rất nghiêm túc quy định khi đến những nơi tôn nghiêm. 

Bức tranh nhân quả đặt tại sân sau chùa, chứa đựng những giáo lý nhà Phật

Tuy nhiên, bên cạnh những điểm cộng thì hội chùa Đậu năm nay cũng có một điểm trừ, đó là tình trạng hàng quán công khai bày bán la liệt trước lối dẫn vào chùa, thậm chí ngay tại…sân chùa, khiến không gian u tịch thường ngày của chốn linh thiêng dường như trở nên chật hẹp hơn, ồn ào hơn, phần nào ảnh hưởng đến sự tôn nghiêm, thanh tịnh của “đệ nhất đại danh lam” này.

Quán xá bày bán la liệt lối vào chùa

Kinh doanh ngay tại...sân chùa

Dù phần lớn các gian hàng đều nhằm phục vụ du khách đến trảy hội chùa, tuy nhiên, ban tổ chức lễ hội nên bố trí các hàng ăn, quán xá ở một khu vực xa hơn, quản lý nghiêm túc và chỉn chu hơn để có thể trả lại không gian văn hóa đích thực cho lễ hội chùa Đậu. Làm được như vậy thì đây mới thực sự là điểm đến hoàn hảo, một không gian lý tưởng đối với không chỉ người dân địa phương mà cả với du khách bốn phương tìm về để hiểu thêm về một nét đẹp văn hóa đầu xuân của dân tộc.

Anh Vũ - Ngọc Quỳnh, Vietnam Journey