Lúc nông nhàn, phụ nữ dân tộc Dao tiền ở xã Hoa Thám (Nguyên Bình, Cao Bằng) thường quay sợi, xe tơ dệt vải rồi nhuộm, thêu nên những bộ trang phục với những hoa văn độc đáo, tinh tế, thể hiện đời sống văn hóa, tín ngưỡng của dân tộc mình. 

Hoa Thám là xã vùng III của huyện Nguyên Bình, có 311 hộ, 1.442 nhân khẩu với 3 dân tộc Dao, Mông, Nùng cùng sinh sống (dân tộc Dao chiếm 90%)

Người Dao tiền dùng kỹ thuật “nhuộm bao vải” (kỹ thuật Batik) để tạo họa văn trên trang phục bằng cách che chắn trước một phần vải để tạo hoa văn trước khi nhuộm. Sáp ong được đun nóng và lọc bỏ tạp chất. Hoa văn được vẽ trên nền vải trắng bằng những dụng cụ tự chế. Các ống tre có đường kính to nhỏ khác nhau (từ 1,5cm- 2cm), để in các hình tròn. Các que hình tam giác để in các đoạn thẳng và góc, lá chít ép phẳng dùng làm cữ. Khi sáp ong khô thì đem nhuộm chàm nhiều lần, cứ ngày đem phơi nắng, đêm ngâm chàm. Cuối cùng, tấm vải sẽ được nhúng vào nước sôi, sáp ong bị tan ra và hiện lên các hoa văn trên nền chàm. 

Thêu là kỹ thuật phổ biến ở các dân tộc miền núi phía Bắc 

Batik là kỹ thuật “nhuộm bao vải” che chắn trước một phần vải để tạo hoa văn trước khi nhuộm

Điểm nổi bật trên trang phục phụ nữ Dao tiền là chiếc khăn đội đầu, dài khoảng 1,5 mét. Ở 2 đầu khăn có mảng hoa văn hình vuông. Khi đội khăn phụ nữ thường búi tóc ngược lên đỉnh đầu, hơi hướng về phía trước

Một bộ trang phục hoàn chỉnh gồm áo, yếm, xà cạp, dây lưng, khăn vấn đầu, váy dài cùng đồ trang sức vàng bạc... Áo thường không cổ, có 4 thân, xẻ ngực, xẻ tà và gồm 5 chiếc cúc. Mép gấu áo thêu chỉ màu, tà sau lưng có các viền chỉ màu khác nhau. Cổ tay áo cũng được thêu các viền chỉ màu sặc sỡ

Nhờ kết hợp kỹ thuật nhuộm bao vải và thêu nên trang phục người Dao tiền khá sinh động và tinh tế. Ngoài những hình ảnh sinh hoạt đời thường, họ còn thêu cả hình tổ tiên lên áo. Mô típ thường thấy là hình con chó đơn, chó đôi, điểm xuyết bằng những hình thêu nhỏ nơi gấu áo phụ nữ, áo của thầy, người thụ lễ mặc trong lễ cấp sắc của người Dao tiền. Có trang phục thêu hình hoa 8 cánh và hình con chó, có trang phục thêu hình chó đôi và đôi chim. 

Dụng cụ vẽ sáp ong trên nền vải lanh

Trang phục người Dao tiền sinh động, tinh tế nhờ KT nhuộm bao vải và thêu

Trên trang phục của người Dao tiền thường thêu các hoa văn hình trám, hình con chó, hình nhện... và thêu hoa ở 2 bên phía sau

Thêu là kỹ thuật phổ biến ở các dân tộc miền núi phía Bắc, các bé gái 12 - 13 tuổi đã có thể thêu thành thạo. Kỹ thuật thêu chủ yếu là luồn sợi và vắt chỉ

Một sản phẩm kết hợp thêu thổ cẩm và trang sức bạc

Người Dao Tiền thêu thổ cẩm trước nhà

Việc bảo tồn những mẫu hoa văn truyền thống của dân tộc Dao là điều cần thiết trong giai đoạn hội nhập về kinh tế, văn hóa, xã hội trong giai đoạn hiện nay. 

Theo Lê Bích, baotnvn.vn