Chùa Tam Chúc cổ được xây dựng từ thời nhà Đinh, gắn với truyền thuyết “Tiền Lục nhạc - hậu Thất Tinh”. Theo đó, trên dãy núi 99 ngọn nằm ở phía Tây Nam hướng về chùa Hương có 7 ngọn núi gần làng Tam Chúc.
Tích xưa kể lại cả 7 ngọn núi này đều xuất hiện một đốm sáng lớn tựa như 7 ngôi sao, sáng suốt đêm ngày. Ánh sáng lung linh từ trên cao rọi xuống một vùng rộng lớn. Dân làng gọi đó là núi “Thất Tinh” và ngôi chùa ở đây được gọi là chùa “Thất Tinh”. Sau đó, có người đến núi Thất Tinh đục đẽo, hòng lấy đi 7 ngôi sao đặc biệt đó. Họ chất củi thành đống lớn và đốt nhiều ngày khiến cho 4 ngôi sao bị mờ dần đi, cuối cùng chỉ còn lại 3 ngôi sao. Vì thế, chùa “Thất Tinh” sau này được đổi thành chùa “Ba Sao” và thị trấn Ba Sao (Kim Bảng) cũng được lấy tên gọi từ tích ấy. 

Một số di tích còn lại của chùa Tam Chúc cổ

Chùa Tam Chúc mới đang được xây dựng thuộc địa phận thị trấn Ba Sao, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, chỉ cách ngôi chùa Bà Đanh nổi tiếng hơn 8 km và cách trung tâm thành phố Phủ Lý khoảng 12 km. Chùa Tam Chúc hiện đang được hoàn thiện thuộc Quần thể khu du lịch Tam Chúc được mệnh danh là “Vịnh Hạ Long trên cạn”. Nơi đây được Thủ tướng công nhận là Khu du lịch quốc gia theo Quyết định số 201/QĐ-TTG ngày 22/01/2013.

Theo quy hoạch, khu du lịch quốc gia Tam Chúc sẽ có tổng diện tích 5.000 ha. Khu du lịch sẽ phát triển 6 khu chức năng gồm khu trung tâm đón tiếp, khu văn hóa tâm linh Tam Chúc, khu bảo tồn tự nhiên Quèn Vồng và hồ Tam Chúc, khu nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe và du lịch cộng đồng Tam Chúc, khu sân golf Kim Bảng & hồ Ba Hang và trung tâm dịch vụ hậu cần phục vụ hoạt động khu du lịch tại Thị trấn Ba Sao. 

Quần thể chùa Tam Chúc gồm nhiều hạng mục như: Chùa Ngọc, Điện Tam Thế, Điện Pháp Chủ, Điện Quán Âm, Cổng Tam Quan, Phòng họp Quốc tế với những ngôi điện, các pho tượng Phật tại chùa Tam Chúc có diện tích và kích thước rất lớn.

Sau khi được hoàn thành Chùa Tam Chúc sẽ giữ rất nhiều những kỷ lục như: 12.000 bức phù điêu miêu tả các sự tích của Đức Phật, được những người Hồi giáo Indonesia tạc bằng đá núi lửa ở Indonesia sau đó đưa sang Việt Nam; Điện Tam Thế có chiều cao 39 m, diện tích sàn 5.400 m², giúp cho 5.000 Phật tử có thể hành lễ cùng một lúc; bên dưới Điện Tam Thế là Điện Pháp chủ với pho tượng bằng đồng nguyên khối nặng 150 tấn; vườn cột kinh đá khổng lồ 99 cột kinh đá cao 13,5 m, nặng hơn 200 tấn khắc ghi những lời răn dạy của đạo Phật… Hãy cùng chiêm ngưỡng sự kỳ vĩ của những công trình này.

Chùa Ngọc (Đàn Tế Trời) được xây dựng trên đỉnh núi Thất Tinh. Từ dưới chân núi, du khách phải leo gần 200 bậc thang đá mới lên được đến chùa. Trong chùa có 3 ngôi tượng phật được làm từ đá granit nguyên khối nhập khẩu từ Ấn Độ và một pho tượng Phật được làm từ ngọc quý.

Chùa Ngọc nằm trên đỉnh núi Thất Tinh

Điện Tam Thế có chiều cao 39 m, diện tích sàn 5.400 m2, giúp cho 5.000 Phật tử có thể cử hành lễ cùng một lúc. Điện Pháp Chủ có pho tượng bằng đồng nguyên khối nặng 150 tấn. Phòng họp Quốc tế nổi trên mặt hồ, có diện tích sàn 10.000m2, có sức chứa 3.500 chỗ ngồi. Điện Quán Âm có pho tượng đồng nguyên khối nặng 100 tấn.

Điện Tam Thế có chiều cao 39m, diện tích sàn 5.400 m²

Bên trong điện Tam Bảo có 3 bức tượng Phật bằng đồng, mỗi bức có trọng lượng tới 80 tấn, tượng ngồi trên đài sen nặng 30 tấn, phía sau là cánh sen dát vàng có trọng lượng 15 tấn.

Điện Tam Bảo với 3 pho tượng Phật bằng đồng nặng 80 tấn

Điện thờ Pháp Chủ Thích Ca Mâu Ni: Bên trong điện thờ Pháp Chủ Thích Ca Mâu Ni có pho tượng Phật khổng lồ nặng 200 tấn, được công nhận là pho tượng Phật lớn nhất ở Đông Nam Á tính đến thời điểm hiện tại.

Pho tượng Phật lớn nhất Đông Nam Á trong điện thờ Pháp Chủ  Thích Ca Mâu Ni

Các bức tường trong chùa Tam Chúc được ghép thành từ 12.000 bức phù điêu được tạc thủ công bằng đá lấy từ miệng núi lửa của đất nước Indonesia. Trên các bức phù điêu này là những điển tích, những câu chuyện truyền thuyết về cuộc đời của Đức Phật. Mỗi bức phù điêu có một mã số riêng, khi du khách muốn tìm hiểu về các bức phù điêu này, chỉ cần nhập mã của bức phù điêu lên ứng dụng trên điện thoại là toàn bộ chú thích sẽ được hiện ra.

Các bức phù điêu được tạc thủ công bằng tay từ những viên đá lấy từ miệng núi lửa ở Indonesia

Vườn kinh là nơi có 99 cột kinh bằng đá, mỗi cột cao 12 m, nặng 200 tấn. Người ta phải làm móng sâu dưới lòng đất tới 30 m để có thể dựng lên các cột kinh bằng đá này. Trên các cột kinh có khắc những bài tụng kinh để phật tử và du khách có thể chiêm ngưỡng và niệm Phật ngay tại chỗ.

Đình Tam Chúc là nơi thờ Hoàng hậu nhà Đinh Dương Thị Nguyệt. Đinh Tiên Hoàng Đế và thần Bạch Mã. Sự tích cho biết rằng khi Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân, đã đến vùng Kim Bảng ngày nay chiêu mộ binh mã, tích trữ lương thảo đã tiến đến đền thần Linh Lang Bạch Mã cầu đảo. Khi lên ngôi Hoàng đế, Đinh Tiên Hoàng lệnh cho dân Kim Bảng lập đền thờ Thần Linh Lang Bạch Mã.

Trước cửa đình Tam Chúc 

Lối đi vào đình Tam Chúc bắc ngang hồ Lục Nhạc

Đình Tam Chúc nhìn từ trên cao

Ngoài ra, chùa Tam Chúc còn được biết đến là nơi lưu giữ phiến đá thiên thạch mặt trăng có trọng lượng 5,5kg được đặt tên là “The Moon Puzzle” trị giá trên 600.000 USD tương đương 14 tỷ đồng.
Được biết, thạch mặt trăng rơi từ không gian vũ trụ xuống sa mạc Sahara từ hàng nghìn năm trước, được tìm thấy vào năm 2017. Ngày 19/10/2018, tại Trung tâm đấu giá RR Auction, bang Boston (Mỹ), Doanh nghiệp Xuân Trường tại Ninh Bình đã trúng đấu giá khối đá này.

Đá thiên thạch mặt trăng có trọng lượng 5,5 kg

Chùa Tam Chúc cũng được vinh dự đón nhận cây Bồ Đề quý do Chủ tịch Quốc hội Sri Lanka tặng. Đây là cây bồ đề được chiết từ "Cây Bồ Đề Vĩ Đại Cát Tường" (Jaya Sri Maha Bodhi) ở Thánh tích Mahamegha, Cố đô Anuradhapura - Sri Lanka. Cây bồ đề này có tuổi thọ 2.250 tuổi và được coi là báu vật của đất nước Sri Lanka. Năm 247 (trước công nguyên), Vua A Dục đã cho chiết một nhánh phía nam của cây bồ đề thiêng ở Bodh Gaya - Ấn Độ (nơi đức Phật thành đạo) và phái Công chúa Sanghamitta đem sang tặng cho quốc đảo Sri Lanka.

Cây Bồ Đề quý ở chùa Tam Chúc

Đến nay, chùa đã hoàn thiện xong nhiều hạng mục và sẽ được khánh thành trong đầu năm 2019 để kịp phục vụ tổ chức Đại lễ Phật đản Liên Hợp Quốc từ ngày 12 - 14/5/2019 với chủ đề chính là "Phật giáo hướng đến sự lãnh đạo toàn cầu và cùng chia sẻ trách nhiệm vì xã hội bền vững". Chắc chắn khi khánh thành đây sẽ là điểm đến nổi bật của du lịch tâm linh năm 2019.

Hồng Điệp, theo Báo Du lịch