Chúng tôi đến buôn Akô Dhông vào một ngày đầu tháng Ba, con đường trải nhựa dẫn vào buôn sạch sẽ, hai bên đường là những hàng rào bằng cây xanh được cắt tỉa khéo léo, trong khuôn viên là những loài hoa đang khoe sắc trong nắng. Điều đặc biệt ấn tượng cho những người tìm đến là hàng chục ngôi nhà dài truyền thống lợp ngói đã nhuốm màu thời gian xen với những ngôi biệt thự được xây dựng với lối kiến trúc hiện đại.

Với người Êđê, ngôi nhà dài là biểu tượng văn hóa, là trái tim, máu thịt, là điều gần gũi mà thiêng liêng của dân tộc mình. Ngôi nhà dài không chỉ là nơi sinh hoạt của gia đình mà còn là không gian của văn hóa, của các nghi lễ cúng được tổ chức…

Ngôi nhà dài cổ trong buôn Akô Dhông

Chị H’Len Niê, chủ quán cà phê Arul, người sở hữu hai ngôi nhà dài trong buôn Akô Dhông cho biết: Vì mong muốn bảo tồn văn hóa dân tộc, chị đã biến ngôi nhà dài của gia đình thành một không gian thi vị, độc đáo. Theo đó, trong ngôi nhà dài cổ, chị sắp xếp, trưng bày các vật dụng sinh hoạt thường ngày của người Ê đê như chiêng, ché, ghế Kpan, trống Hgơr, thuyền độc mộc, gùi, trang phục truyền thống, các loại nhạc cụ dân tộc. Còn trong ngôi nhà dài mới, chị dành không gian thoáng đãng để du khách thưởng thức cà phê. 

Chị H’Len Niê cho biết, dù đã có ngôi nhà dài cổ, nhưng vì muốn bảo tồn giá trị truyền thống của dân tộc, muốn cho nhiều người biết đến sự đa dạng của văn hóa Ê đê nên chị đã quyết tâm dựng thêm một ngôi nhà dài nữa. Bởi theo chị, cách hiệu quả nhất để gìn giữ văn hóa của ông cha, chính là mỗi người con của dân tộc ấy phải tự mình bảo tồn và phát huy nó.

Trải qua suốt quá trình từ lập buôn đến phát triển, thực tế đã có thời điểm đời sống của bà con buôn Akô Dhông giàu lên nhờ trồng cây cà phê, nhiều người tính đến chuyện phá bỏ những ngôi nhà dài để xây nhà hiện đại. Trước thực tế đó, già Ama H’Rin – một trong những người đầu tiên dựng nhà ở buôn – đã bàn với chính quyền buôn đề ra hương ước, quy ước, quy định hộ nào xây dựng nhà mới theo phong cách hiện đại cũng phải làm phía sau lưng ngôi nhà dài truyền thống; nhờ đó mà dù cho có nhiều ngôi nhà xây dựng kiên cố mọc lên, nhưng mái nhà xưa cũ vẫn còn đó, là nhân chứng ghi lại dấu tích của cha ông.

Lễ kết nghĩa anh em được bà con buôn Akô Dhông thực hiện tại buôn

Xã hội ngày một phát triển, cuộc sống thay đổi, buôn Akô Dhông cũng có bước chuyển mình. Từ một buôn đồng bào sống lặng lẽ, yên bình trong lòng thành phố, buôn Akô Dhông ngày nay đã biết làm du lịch bằng chính vốn văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Họ đón tiếp và phục vụ du khách bằng những đêm biểu diễn cồng chiêng, lửa trại, múa, hát, kể khan và uống rượu cần ở những ngôi nhà dài.

Chị H’ Min Niê – người dân trong buôn cho biết, gia đình chị hiện vẫn còn lưu giữ nghề dệt thổ cẩm, trước đây mẹ chị, và chị dệt thổ cẩm chỉ để phục vụ cho gia đình, từ ngày phát triển du lịch, hai mẹ con chị mở ra Êđê Shop để bán những sản phẩm thổ cẩm và một số sản vật của địa phương như cà phê, tiêu…

Chị H'Len Niê bên ngôi nhà dài của gia đình

Theo ông Y Pun Niê Bing, Buôn trưởng buôn Akô Dhông, hiện buôn có 278 hộ, 1.050 nhân khẩu, trong đó có 63 hộ dân tộc thiểu số với 305 khẩu. Trong buôn không có hộ nghèo và những hộ có thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm ngày càng xuất hiện nhiều. Kinh tế phát triển, bà con càng chú trọng đến đời sống tinh thần và nâng cao ý thức bảo tồn phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc. Ngoài những nếp nhà dài, không gian văn hóa cồng chiêng cũng được người dân bảo tồn, gìn giữ. Các sinh hoạt văn hóa dân gian, lễ hội, diễn tấu cồng chiêng, kể khan, dệt thổ cẩm, ủ rượu cần; những tập quán, tập tục sinh hoạt hằng ngày như đeo gùi lên nương rẫy, giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ, lối sống chan hòa, bình dị vẫn được người dân lưu giữ và hiển hiện một cách rõ nét.

Việc buôn Akô Dhông vẫn bảo tồn và duy trì được những nét văn hóa truyền thống của dân tộc, đã tạo ra được những nét riêng đặc sắc trong lòng thành phố Buôn Ma Thuột. Chính điều này, đã thu hút rất nhiều khách đến tham quan và nghỉ lại mỗi khi có dịp đặt chân đến mảnh đất Đắk Lắk. Chị Nguyễn Đỗ An, du khách đến từ Đà Nẵng chia sẻ, đây làn lần thứ 3 chị đến Đắk Lắk và cả 3 lần chị đều tìm đến buôn Akô Dhông, bởi chị không thể cưỡng lại được vẻ đẹp đơn sơ của buôn giữa lòng thành phố.

Thanh niên trong buôn được các nghệ nhân hướng dẫn sử dụng nhạc cụ dân tộc

Buôn Akô Dhông đang ngày càng phát triển, theo kịp nhịp sống hiện đại hóa của đô thị nhưng vẫn giữ trong mình vẻ đẹp tự nhiên, hoang sơ và thấm đẫm tinh thần dân tộc. Sự pha trộn giữa yếu tố truyền thống và hiện đại tạo nên một sức hấp dẫn kỳ lạ, làm nên nét riêng độc đáo của buôn trong lòng phố chỉ có ở đô thị Buôn Ma Thuột.

VOV Tây Nguyên