Ngã ba Đồng Lộc được xếp hạng Khu di tích lịch sử cấp Quốc gia vào năm 1989; được Đảng, Nhà nước, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Đảng bộ và nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đầu tư xây dựng thành Khu tưởng niệm TNXP toàn quốc. Ngày 9/12/2013, Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định trở thành Khu di tích lịch sử cấp Quốc gia Đặc biệt trên hệ thống đường Hồ Chí Minh huyền thoại.
Ảnh: Tượng đài Đồng Lộc. Nguồn: ngabadongloc.org.vn
Từ năm 1964 đến năm 1972, tuyến đường quốc lộ 1A đi qua địa bàn Hà Tĩnh bị đánh phá và chia cắt hoàn toàn, mọi giao thương từ miền Bắc vào miền Nam phải đi qua con đường 15A, mà trong đó Ngã ba Đồng Lộc là một địa điểm trọng yếu, được ví như yết hầu, như mạch máu giao thông nối liền hậu phương miền Bắc với tiền tuyến miền Nam.
Với vị trí chiến lược đó, Ngã ba Đồng Lộc bị đánh phá liên tục, ác liệt nhất là năm 1968. Từ tháng 4 đến tháng 10 năm 1968, Ngã ba Đồng Lộc phải gánh chịu gần 50.000 quả bom các loại, bình quân mỗi 1m2 đất nơi đây phải hứng chịu trên 3 quả bom, mặt đất bị biến dạng, đất đá bị cày xới, hố bom chồng lên hố bom, không có một bóng cây, ngọn cỏ nào có thể mọc nổi.
Ảnh: Hố bom. Nguồn: ngabadongloc.org.vn
Để giữ vững mạch máu giao thông từ Bắc vào Nam được thông suốt, hàng trăm, hàng ngàn các chiến sỹ và nhân dân đã ngã xuống. Trong đó phải kể đến sự hy sinh anh dũng của tiểu đội 10 cô gái TNXP thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 55. Trưa ngày 24 tháng 7 năm 1968, một ngày như mọi ngày, 10 cô gái ra đường làm nhiệm vụ. Đến 16 giờ, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc, 1 quả bom đã nổ gần căn hầm chữ A, nơi 10 cô đang tránh bom, làm sập hầm và tất cả 10 cô gái đã hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ. Người trẻ tuổi nhất mới 17, ba người lớn tuổi nhất cũng mới chỉ 24.
Ảnh: Tượng đài 10 nữ TNXP. Nguồn: ngabadongloc.org.vn
Ngày nay, Khu di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc đã và đang được đầu tư xây dựng ngày một khang trang, với nhiều công trình kiến trúc đặc biệt như: Khu mộ 10 nữ TNXP, Nhà bia tưởng niệm TNXP toàn quốc, Sa bàn chiến đấu, Nhà bảo tàng, Tháp chuông Đồng Lộc, cụm tượng 10 nữ TNXP, cùng nhiều công trình văn hóa tâm linh khác cũng đang được đầu tư xây dựng.
Ảnh: Di vật chiến tranh. Nguồn: ngabadongloc.org.vn
Giờ đây chiến tranh đã lùi xa, cuộc sống đã hồi sinh ngay trên tọa độ chết năm xưa, Khu di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc đã trở thành địa chỉ đỏ giáo dục đạo đức truyền thống, cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau, là điểm du lịch tâm linh chứa đựng bao huyền thoại thiêng liêng và cao cả, thu hút được sự quan tâm của đồng bào cả nước và du khách quốc tế.
Ảnh: Tháp chuông Đồng Lộc tỏa sáng trời đêm. Nguồn: ngabadongloc.org.vn
Sự hy sinh anh dũng của 10 cô gái TNXP Ngã ba Đồng Lộc cùng hàng ngàn các anh hùng liệt sĩ khác sẽ còn vang vọng mãi đến mai sau. Hình ảnh Ngã ba Đồng Lộc quật khởi vươn lên giữa mưa bom lửa đạn còn ghi đậm mãi trong tâm khảm mỗi người dân Việt Nam và bạn bè yêu chuộng hòa bình trên toàn thế giới.
