Trong chiến tranh chống thực dân Pháp, hang Co Phương thuộc bản Sại, xã Phú Lệ, là địa điểm quan trọng. Đây vừa là kho, trạm quân lương, cũng là nơi trú quân của bộ đội, thanh niên xung phong (TNXP) và dân quân hỏa tuyến. Theo tài liệu ghi lại, vào khoảng 3h chiều ngày 2-4-1953, máy bay Pháp bất ngờ thay nhau quần thảo, thả bom tàn sát khu vực bản Sại, nhiều TNXP, dân quân hỏa tuyến đang ở độ tuổi thanh xuân đã anh dũng hy sinh khi đang làm nhiệm vụ vận chuyển lương thực, thực phẩm, mở đường phụ vụ các chiến dịch, trong đó có chiến dịch Thượng Lào. 

Đặc biệt, tại hang Co Phương, bom đạn đã đánh sập cửa hang, làm 11 người thuộc tiểu đội dân công hỏa tuyến thuộc xã Thiệu Nguyên (Thiệu Hóa) đang trú ẩn trong hang bị vùi lấp và đã anh dũng hy sinh, 1 người bị thương nặng được chuyển đến Bệnh viện Hồi Xuân nhưng do vết thương quá nặng đã hy sinh, 1 người ra khỏi hang trước khi bom rơi nên đã sống sót. Trận bom giặc Pháp ném xuống xã Phú Lệ đã làm 24 người thuộc TNXP, dân quân hỏa tuyến huyện Thiệu Hóa hy sinh.

Đồng chí Phạm Đăng Quyền, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cùng các thành viên đoàn dâng hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống vì độc lập, tự do cho Tổ quốc tại Hang Co Phương

Để tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ, năm 1999, UBND tỉnh đã hỗ trợ kinh phí xây dựng nhà bia tưởng niệm tại hang Co Phương. Đến năm 2012, nhân dịp Kỷ niệm 65 năm Ngày Thương binh - Liệt sỹ, UBND tỉnh đã lập quy hoạch, tôn tạo Khu Di tích lịch sử cách mạng hang Co Phương. Vì vậy, hang Co Phương đã trở thành một địa điểm lịch sử cách mạng, kháng chiến thiêng liêng, được UBND tỉnh Thanh Hóa xếp hạng Di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh vào năm 2012.

Một tiết mục văn nghệ chào mừng lễ đón nhận Bằng di tích lịch sử cách mạng hang Co Phương

Phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Phạm Đăng Quyền, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh: Hang Co Phương được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp Quốc gia đã góp phần tôn vinh công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh cho sự nghiệp độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và là biểu tượng sáng ngời của truyền thống và đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc; đồng thời đem lại cho huyện Quan Hóa tiềm năng phát triển văn hóa, du lịch. Với ý nghĩa to lớn đó, đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh đề nghị xã Phú Lệ nói riêng, huyện Quan Hóa nói chung cần xây dựng nội quy, quy chế bảo vệ và phát huy giá trị của di tích; tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục cho mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là các thế hệ trẻ về truyền thống đấu tranh, anh dũng của các thế hệ cha anh và ý nghĩa to lớn của hang Co Phương; xây dựng kế hoạch chiến lược để từng bước huy động được nhiều nguồn kinh phí để bảo tồn, tôn tạo di tích ngày càng xứng tầm Di tích lịch sử cách mạng Quốc gia.

Đồng chí Phạm Đăng Quyền trao Bằng xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia hang Co Phương cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Quan Hóa

Thừa ủy quyền của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đồng chí Phạm Đăng Quyền, Phó Chủ tịch UBND tỉnh đã trao Bằng xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia hang Co Phương cho cán bộ, đảng viên và nhân dân huyện Quan Hóa.

Theo baothanhhoa.vn