Theo một số tài liệu nghiên cứu, Tư Mã Hai Đào là người Mường Đào - Mường Khô xưa (thuộc huyện Bá Thước, Thanh Hóa ngày nay). Sau ông trở thành Phò mã, được Vua phong chức Tư mã Biên cương (tương đương Tư lệnh Biên phòng ngày nay).

Tư Mã Hai Đào đã chọn Mường Xia để xây dựng thủ phủ sinh sống. Khi vị tướng tài qua đời, người dân Mường Xia đã gửi “vía” của ông vào một hòn đá, để cầu mong Tư Mã bảo vệ cho cả dân làng. Ngày nay, hòn đá vía vẫn nằm nguyên tại vị trí ở bản Chung Sơn, xã Sơn Thủy, cạnh nền nhà của Tư Mã Hai Đào.

Người Mường Xia coi hòn đá vía như một báu vật, biết giữ hồn cho bản làng và nó có thể đánh đuổi được tà ma, bệnh tật.

Hàng năm, cứ vào mùa xuân, người dân xã Sơn Thủy lại tổ chức lễ hội Mường Xia để cầu mong no ấm, cuộc sống an lành, một năm thịnh vượng, mùa màng tốt tươi, con người và vạn vật sinh sôi, nảy nở.

Hàng nghìn người dân và du khách tham gia lễ hội Mường Xia năm 2019

Tại đây, hòn đá vía sau khi đào lên sẽ được rửa sạch sẽ, dùng tấm vải đỏ bọc lại cẩn thận đặt lên kiệu Long Đình do 9 chàng trai chưa vợ và 9 cô gái chưa chồng mang trang phục dân tộc rước về đền thờ tướng quân Hai Đào tế lễ. Sau khi kết thúc lễ hội, 9 đôi nam thanh, nữ tú này lại khiêng hòn đá vía về chôn ở vị trí cũ...

Lễ hội Mường Xia năm 2019 diễn ra từ ngày 14 - 16/3 (tức ngày 9 - 11 tháng 2 âm lịch), tại xã Sơn Thủy, huyện Quan Sơn. Các nghi lễ văn hóa tâm linh và các hoạt động văn hóa thể thao, trò chơi dân gian, thu hút người dân từ các bản làng xa xôi trong huyện và du khách khắp nơi về tham gia.

Những ngày đầu xuân, khi mùa màng đã được cấy xong, núi rừng Sơn Thủy lại vang lên tiếng khèn, tiếng trống, tiếng cồng chiêng cùng những điệu múa hay trò chơi, trò diễn dân gian và những câu khặp nghĩa tình, bên những màn khua luống rộn ràng...

Tiểu Dương, theo dantri.com.vn