Bắc Ninh được biết là quê hương của những làn điệu dân ca Quan họ ngọt ngào, say đắm, là nơi có những ngôi chùa cổ mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Lý - Trần, là quê hương của những món đặc sản dân dã nhưng đã từng là món dâng lên vua. Và trong những đặc sản ấy, không thể không kể đến bánh phu thê Đình Bảng. 

Gọi là bánh phu thê Đình Bảng vì bánh xuất xứ từ làng Đình Bảng nay là phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn. Bánh phu thê được gói thành từng cặp, buộc lạt hồng như tơ hồng biểu tượng của chung thủy lứa đôi, là món quà lễ không thể thiếu trong tục cưới hỏi của người dân Kinh Bắc. 

Lạt hồng để buộc bánh phu thê

Tên bánh phu thê gắn với điển tích được người dân truyền miệng: Vào một ngày hội làng, vua Lý Thánh Tông về Đình Bảng, dân làng làm bánh dâng vua, có cặp vợ chồng đã dâng lên vua một cặp bánh được làm từ bột gạo nếp và những nguyên liệu tự nhiên. Vua ăn thấy ngon, liền khen thưởng và đặt tên bánh là phu thê để ca ngợi tình nghĩa vợ chồng họ. Và bánh phu thê được người ta biết đến từ đó.

Bánh phu thê được gói bằng lá dong hoặc lá chuối rồi luộc lên. Nguyên liệu gồm: gạo nếp, đường cát, đỗ xanh, dừa, sợi đu đủ xanh, hạt sen và đặc biệt là nước hạt dành dành. Gạo nếp phải là nếp cái hoa vàng, xay nhuyễn 10 kg gạo mới lọc được 4 kg bột để tạo nên thứ bánh dẻo trong. 

Hạt dành dành sau khi phơi khô được ngâm nước, lấy nước màu nhuộm bánh

Đặc trưng riêng của bánh chính là màu vàng óng được nhuộm từ nước hạt dành dành, thứ nước không thể thiếu tạo nên món bánh trứ danh của đất vua nhà Lý mà không nơi nào có được. 

Điểm độc đáo nữa của bánh phu thê là sợi đu đủ xanh ngâm phèn rồi nhào lẫn với bột và đường cát, chính nguyên liệu này hòa quyện với bột đã tạo nên cái dai dai, giòn giòn của bánh. Khi bóc lớp vỏ xanh, bánh hiện ra đầy hấp dẫn với màu vàng trong như hổ phách và lấp ló sợi đu đủ trắng bắt mắt. 

Thưởng thức những miếng bánh phu thê nhỏ xinh, bạn sẽ cảm nhận được độ dẻo vừa phải của gạo nếp, vị bùi bùi ngậy ngậy của đỗ xanh, vị giòn béo của cùi dừa và ngọt thơm của hạt sen, tất cả hòa quyện vào nhau làm thành hương vị rất riêng của bánh.

Bột nếp cái hoa vàng trộn với sợi đu đủ xanh và nước hoa dành dành 

Nhân dừa đỗ xanh hạt sen nhào đường

Nếu có dịp về Bắc Ninh, đừng quên thưởng thức bánh phu thê Đình Bảng và mua về làm quà cho người thân để họ có thể biết đến món đặc sản dân dã của vùng Kinh Bắc này.

Bài và ảnh: Thúy Mai - Vietnam Journey